4"Derken orada toz koparanlara". Ayetle ilgili birkaç mesele vardır: Ayetteki, (......) kelimesiyle ilgili iki görüş var: 1) Bu, "toz" manasınadır. Bu kelimenin, "ses yükseldi" manasındaki deyiminden alındığı; binâenaleyh toza yükselmesinden dolayı "nâk” " ismi verildiği söylenmiştir. Yine bu kelimenin, suyun yükselmesi manasındaki "nak' " kelimesinden olduğu; binâenaleyh aynen insanın suyu daldığı gibi, toz için de kalanın da toza daldığı (için böyle isimlendirildiği) söylenmiştir. 2) Bu kelime, Hazret-i Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)'in bir hadisinde geçen cümlesinde şu "Bir bağırma bir avaz olmadıkça..." "haykırma" manasınadır. Buna göre ayet, yaptıkları baskınla düşmana zayiat verdirip feryat ve ağıtlara sebep olurlar, ağıtçı kadınlar ölenler için ağıt yakarlar" anlamına gelir. Yine "toz-duman yükseldi" manasında denilir. "Bağırtlak kuşu yumurtladığı yerden çıktı" manasında, denilir. ise, "Tozkopardılar" manasınadır. Buna göre ayet, "Atlar, baskın yerlerinde süratli koşuşturmalarından dolayı toz koparırlar" manasında olur. (......) deki "hû" zamiri neye racidir? Bu hususta birkaç vecih var: 1) Ferrâ'nın görüşüne göre bu zamir, kendisine varılan ve kendisinde baskın işinin yapıldığı yere racidir. Çünkü, "Sabahleyin baskın yapanlara" (Âdiyât, 3)ayeti bu baskın için bir yer gerektiğine delildir. Maksad anlaşıldığı zaman, zikri (ismi) açıkça geçmemiş bir şeye zamirle işaret etmek caizdir. Nitekim, "Biz onu Kadr gecesinde indirdik" (Kadr, 1) ayetinde, Kur'ân'a "o" zamiriyle işaret edilmiştir. Çünkü, hernekadar daha önce açıkça zikredilmemiş ise de, bunun Kur'ân olduğu anlaşılmaktadır. 2) Bu zamir, baskının yapıldığı zamana racidir. Buna göre ayet, "Onlar işte o zamanda toz koparırlar" demek olur. 3) Kisâî'nin görüşüne göre bu zamir, adv'e, yani hani harıl koşmaya racidir ve mana, "ve harıl harıl koşmak suretiyle toz koparanlara (yemin olsun ki)" şeklindedir ve "adv'"in, (......) ayetinde zikri geçmiştir. Eğer, ifadesi, ne üzerine atfedilmiştir?" denilirse, biz deriz ki: "yerini el-Âdiyâti ism-i failinin tuttuğu fiile racidir. Buna göre takdir, "Harıl harıl koşan ve ateş saçan, sabahleyin baskın yapıp, toz koparanlara yemin olsun ki..." şeklindedir. Ebû Hayve bu fiili, "Orada toz-duman ortaya çıkaran" manasında, şeddeli olarak (......) şeklinde okumuştur. Çünkü fiili "izhâr etti - ordaya çıkardı" manasınadır. Yahut da o, (toz kopardılar) fiilini şekline kalbetti ve sonra da buradaki vâv'ı hemzeye kalbederek, (aynı manada olmak üzere) şekline çevirdi. |
﴾ 4 ﴿