38

Hem onlar Allah'a ve âhiret gününe îman etmedikleri halde, mallarını İnsanlara gösteriş için harcayanlardır. Şeytan kime arkadaş olursa (bilsin ki) o, kötü bir arkadaştır.

Bu âyete dair açıklamalarımızı iki başlık halinde sunacağız;

1- Riyakârlık Yapanlar:

Yüce Allah, bir önceki âyet-i kerimede geçen

"Onlarki, cimrilik edenler...dir" âyetine buradaki

"Mallarını İnsanlara gösteriş için harcayanlardır" âyetini atfetmiş bulunmaktadır. Bunun (bir önceki âyet-i kerimenin sonunda geçen) 'inkarcı kâfirler"e atfolduğu da söylenmiştir. O takdirde bu âyet cer mahallinde olur. "Vav" harfinin fazladan geldiği görüşünde olanlar ise, ikinci âyetin birincisinin haberi olmasını câiz kabul eder. Cumhûrun kanaatine göre bu âyet münafıklar hakkında nâzil olmuştur Çünkü yüce Allah:

"Gösteriş için" diye buyurmaktadır. Gösteriş ve riyakârlık ise münafıklıktan gelir.

Mücahid yahudiler hakkında inmiştir derken, Taberî bu görüşü zayıf bulmaktadır. Çünkü yüce Allah, bu kesimde Allah'a ve âhiret gününe imanın sözkonusu olmadığını belirtmektedir. Yahudiler ise, böyle değillerdir.

İbn Atiyye der ki: Mücahid'in açıklaması, mübalağa ve onlar için bağlayıcı bir âyet olması şeklinde açıklanabilir. Zira onların âhirete îmanları kendilerine fayda vermeyeceğinden ötürü hiç îmanları yok gibidir.

Bu âyet-i kerimenin Bedir gününde insanlara yemek yediren kimseler hakkında nâzil olduğu da söylenmiştir. Bu kimseler Mekke'nin ileri gelen elebaşlarıdır Bunlar insanlara, Bedir Savaşına katılsınlar diye İnfâkta bulunmuşlardı. İbnü'l-Arabî der ki: Riyakârlık olsun diye yapılan harcamalar, aslında Kurân'ın fayda vermeyeceğini belirlediği hükümler arasında yer alır.

Derim ki: Buna yüce Allah'ın Kitab-ı Kerîminden şu âyeti de delil teşkil eder:

"De ki: Gerek isteyerek, gerek istemiyerek infak edin. Sizden asla kabul olunmayacaktır" (et-Tevbe, 9/53). İleride buna dair açıklamalar da gelecektir.

2. Şeytanın Arkadaşlık Ettiği Kimseler:

Yüce Allah'ın:

"Şeytan kime arkadaş olursa, o kötü bir arkadaştır" âyetinde hazfedilmiş bir ifade vardır ki, bunun takdiri de şöyledir:

"Allah'a ve âhiret gününe îman etmedikleri halde... harcayanların" arkadaşları şeytandır.

"Şeytan kime arkadaş olursa, o kötü bir arkadaştır."

Arkadaş anlamına gelen "el-Karîn" kelimesi, kişi ile birlikte bulunan kimse demektir. Arkadaş ve candan dost anlamındadır. Adiyy b. Zeyd der ki:

"Sen kişiyi sorma. Onun arkadaşının kim olduğunu sor.

Çünkü herbir arkadaş kendi arkadaşına uyup gider."

Âyetin anlamı şudur: Her kim dünya hayatında şeytanın dediklerini kabul ederse, şeytanı arkadaş edinmiş, onunla birlikçe olmuş olur.

Şu anlama gelmesi de mümkündür: Cehennemde şeytanın kendisiyle birlikte tutulacağı kimsenin bu arkadaşı ne kadar kötüdür! Yani, arkadaş olarak şeytan çok kötüdür, Ayet-i kerimenin sonundaki; "Arkadaş," temyîz olmak üzere mansubtur.