73

"Allah, gerçekten üçün üçüncüsüdür, diyenler" de yemin olsun kâfir oldular. Halbuki, bir tek ilâhtan başka hiçbir İlâh yoktur. Eğer söylediklerinden vazgeçmezlerse, içlerinden o kâfir olanlara yemin olsun ki, pek acıklı bir azap dokunacaktır.

Yüce Allah'ın:

"Allah, gerçekten üçün üçüncüsüdür, diyenler de yemin olsun kâfir oldular." Üç ilahın biridir, anlamındadır. Burada üçüncü kelimesinin tenvinli okunması, ez-Zeccâc ve başkalarından nakledildiğine göre câiz değildir. Ancak, bu hususta Arapların bir başka kullanımları da vardır. Onlar: Üçün dördüncüsü derler Buna göre, cer ve nasb da caizdir. Zira, bunun anlamı, onlardan birisi olmak suretiyle üçü dört yapan kişi demektir. Aynı şekilde; İkinin üçüncüsü denilmesi halinde de tenvinli gelmesi caizdir.

Bu görüş, hıristiyan fırkalarından olan Melkânî, Nasturî ve Yakubîlerin görüşüdür Çünkü bu fırkalar, Baba, Oğul ve Ruhul- kudüs bir tek ilahtır, derler Bunlar, ayrı ayrı üç ilahtır demezler, Mezheblerinden anlaşılan budur. Ancak bunu kabul etmek ve itiraf etmek onlar için kaçınılmaz olduğu halde, bunu sözlü olarak ifade etmekten kaçınırlar. Bu durumda olan kimselerin ise, söylemeleri gereken ifadeyi de dile getirmeleri gerekir. Zira onlar, oğul bir ilâh, baba bir ilâh ve Ruhu'ul kudüs bir ilahtır, derler. Bu husustaki açıklamalar, daha önce en-Nisâ Sûresi'nde (4/171. âyetin tefsirinde) geçmiş bulunmaktadır

Allah bu sözü söyledikleri için onların kâfir olduklarını ifade ettikten sonra şöyle buyurmaktadır:

"Halbuki bir tek ilahtan başka hiçbir İlâh yoktur." Yani, az önce geçtiği gibi, onların iddîalarına göre -bunu sözlü olarak açıkça ifade etmeseler dahi- üç ilâhı kabul ettiklerini söylemek zorunda olmakla birlikte, ilâh birden çok değildir. el-Bakara Sûresinde

"vâhid : bir, tek" kelimesinin anlamına dair açıklamalar, (2/163- âyetin tefsirinde) geçmiş bulunmaktadır.

Buradaki; (........) edatı zaiddir. (O bakımdan mealde karşılığı yoktur). Kur'ân-ı Kerîm dışında benzer ibarelerde istisna olmak üzere Bir tek ilâh denilmesi mümkündür. el-Kisâî, bedel olmak üzere; esreli okuyuşa da uygun kabul etmiştir.

"Eğer vazgeçmezlerse" yani, teslîsi söylemekten geri durmayacak olurlarsa, yemin olsun ki dünyada da ahirette de onlara pek acıklı bir azap dokunacaktır.