98

Sizi tek bir candan yaratan da O’dur. Sonra bir karar yeri bir de emanet yeri vardır. Biz âyetleri iyice anlayan bir topluluk için uzun uzadıya açıkladık.

Yüce Allah’ın:

"Sizi tek bir candan yaratan da O'dur" âyetinde kast edilen tek can, Âdem (aleyhisselâm)'dır. Sûrenin baş taraflarında (el-En'âm, 6/2 âyetinin tefsirinde) buna dair açıklamalar geçmiş bulunmaktadır)

"Sonra bir karar yeri" anlamındaki kelimesinin İbn Abbâs, Saîd b. Cübeyr, el-Hasen, Ebû Amr, Îsa, el-A'rec, Şeybe ve en-Nehaî "kaf" harfini esreli, diğerleri ise üstün olarak okumuşlardır. Kelime mübtedâ olarak ref mahallindedir. Şu kadar var ki, "kaf" harfini esreli olarak okuyanların kıraatine göre "O nefislerden kimisi bir karar yerinde durur" takdirinde olur. Üstün ile okuyuş ise, "Her bir nefs için bir karar yeri vardır" anlamında olur

Abdullah b. Mes'ûd der ki: Her bir nefsin rahimde bir karar yeri ve öleceği arzda emanet olarak kalacağı yeri vardır. Bu tefsir kelimedeki "kaf" harfinin üstün okunacağına delâlettir. el-Hasen de der ki: Karar yeri kabirdedir.

Tefsir bilginlerinin çoğunluğu ise şöyle derler: Karar bulan, rahimlerde olandır. Emanet bırakılan İse, sulblerde bulunanlardır. Bu açıklamayı Saîd b. Cübeyr, İbn Abbâs'tan rivâyet ettiği gibi, en-Nehaî de bunu böyle açıklamıştır.

Yine İbn Abbâs'tan şöyle dediği nakledilmektedir: Karar kılınacak yer arzdadır. Emanet bırakılan yer ise sutblerdedir. Saîd b. Cübeyr de şöyle demektedir: İbn Abbâs bana evlendin mi diye sordu, ben hayır dedim. Şöyle dedi: Aziz ve celtl olan Allah, senin sırtından oraya emanet bıraktığı şeyleri çıkartacaktır.

Yine İbn Abbâs'tan gelen rivâyete göre karar bulan şey, yaratılandır. Emanet olarak bırakılan şey ise henüz yaratılmamış olandır. Bu açıklamayı da el-Maverdî nakletmektedir. Yine İbn Abbâs'tan, emanet bırakılan şey, Allah nezdinde bulunandır dediği de rivâyet edilmiştir ki, bunu da el-Maverdî nakletmiştir. Yine İbn Abbâs'tan: Emanet bırakılan şey Allah nezdinde olandır, dediği rivâyet edilmiştir.

Derim ki: Kur'ân-ı Kerîm'de bir başka yerde şöyle buyurulmaktadır: "Yeryüzünde sizin için bir süreye kadar karar yeri ve faydalanacak şey vardır." (el-Bakara, 2/36) Emanet bırakmak ise, onların kabirde hesap için diriltilecekleri vakte kadar kalacaklarına bir işarettir ki, el-Bakara Sûresi'nde (2/36. âyet, 4. başlıkta) buna değinmiş idik.

"Biz âyetleri iyice anlayan bir topluluk için uzun uzadıya açıkladık." Katade der ki: "Uzun uzadıya açıkladık" beyan ettik ve geniş geniş İfadelerle anlattık, demektir. Doğrusunu en iyi bilen Allah'tır.