44

Dediler ki: "(Bunlar) karmakarışık rüyalardır. Biz böyle karışık rüyaların yorumunu bilenler değiliz."

Bu âyete dair açıklamalarımızı iki haslık halinde sunacağız:

1- Rüyaların Yorumunu Bilenler:

Yüce Allah'ın:

"Karmakarışık rüyalar" âyeti ile ilgili olarak el-Ferrâ' der ki: Bu âyetin; şeklinde olması da mümkündür. (el-Ferrâ''nın bu görüşüne göre "dediler" anlamındaki fiilin mef'ûlü olur.) Ancak en-Nehhâs der ki: Nasb ile gelmesi uzak bir ihtimaldir. Çünkü ifade: Sen te'vil edilebilecek, yorumlanabilecek bir şey görmedin. Gördüğün şeyler karmakarışık rüyalardan ibarettir, demektir.

" Karmakarışık ...lar" kelimesinin tekili dır. Bakliyat, ot ve buna benzer birbirine karışık herşeye böyle denilir. Şair der ki:

"Kendisi sebebiyle görenin al dandiği bir karmakarışık rüya gibi."

"Biz böyle karışık rüyaların yorumunu bilenler değiliz." ez-Zeccâc der ki: Yani biz böyle karmakarışık rüyaların yorumunu bilemeyiz, diyerek te'vili söz konusu olmayan yorumlanamayacak şeyleri bilmediklerini söylediler. Yoksa onlar esasen yorum bilgisini bilmediklerini söylemiş değillerdi.

Şöyle de açıklanmıştır: Onlar "bu rüyanın" yorumunu bilemeyeceklerini söylemişlerdi,

Edğâs da bu açıklamaya göre kimisi doğru, kimisi de batıl rüyalar topluluğu demektir. Bundan dolayı saki: "Ben size bunun yorumunu haber vereyim" demişti. Böylelikle bu iş için gelenlerin o rüyayı yorumîayamayacakları anlaşıldı. Yoksa onlar te'vili, yorumu yapılamayan şeyleri yorumlayabileceklerini iddia etmediler.

Şöyle de açıklanmıştır: Onlar herhangi bir şekilde rüyayı yorumlamak maksadını gütmediler. Onlar bu rüya ile zihnini meşgul etmesin diye, bunu hükümdarın hatırından silmek istemişlerdi. Bu açıklamaya göre de onlar belli bir bilgiye sahib bulunuyorlardı, demektir.

"Rüyalar" kelimesi çoğuludur. Bu kelime ise "ha" harfi ötreli olarak uyuyanın gördüğü şeye isimdir. Bu kökten olmak üzere "ha" harfi üstün olarak; denilir. Aynı şekilde; "Şunu gördüm" diye (geçişli ya da harf-i cer ile geçişli) de kullanılır. Şair de der ki:

"Rüyamda gördüm onu, Rufeydaoğulları da onun yakınında idiler.

O rüyamda gördüğüm hayali, sakın uzaklaşmasın!"

Bu kelimenin asıl anlamı ağır başlılık ve teenni ile hareket etmektir. Gelişigüzel hareket etmenin (tayş) zıttı olan, "hilm" de buradan gelmektedir. Rüya görmeye bu ismin veriliş sebebi, uykunun bir teenni, sükûn ve rahat zamanı olduğundan dolayıdır.

2- Rüya Îlk Yorumlandığı Şekilde Mi Çıkar?

Âyet-i kerîmede: Rüya ilk yorumlandığı şekle göre çıkar, diyenlerin görüşlerinin doğru olmadığına delil vardır. Çünkü önce ileri gelen kişiler "bunlar karmakarışık rüyalardır" dedikleri halde bu gerçekleşmedi. Diğer taraftan Hazret-i Yûsuf bunu kıtlık ve bolluk yılları diye yorumladı ve yorumladığı gibi çıktı.

Yine bu âyette rüyanın uçan bir kuşun ayağı üzerinde olduğu yorumlandı mı olduğu gibi gerçekleştiği şeklindeki kanaatin yanlışlığına da delil Bununla merhum Kurtubî, bu manada varid olmuş hadislerin mutlak olmadıklarına, işaret ettiği şekilde âyetlerin ışığında ele alınmaları ve öylece anlaşılmaları gerektiğine işaret etmektedir. vardır.