28

Onlar ki nefislerine zulm edenler olarak melekler ruhlarını alırken: "Biz hiçbir fenalık yapmazdık" diyerek teslim olurlar." "Hayır, Allah sizin bütün yaptıklarınızı çok iyi bilendir.”

"Onlar ki nefislerine zulm edenler alarak melekler ruhlarını alırken" âyetinde anlatılanlar kâfirler ile ilgilidir.

"Nefislerine zulm edenler olarak" anlamındaki âyet, hal olarak nasb edilmiştir. Yani onlar nefislerini helâk olunacak yollara itmiş olduklarından kendilerinin zâlimleri olarak melekler ruhlarını alırken

"biz hiçbir fenalık yapmazdık" hiçbir şirk işlemezdik

"diyerek teslim olurlar" teslimiyet gösterirler. Yani ölüm esnasında Allah'ın rububiyetini ikrar edip, biz kötülük ve şirk namına bir şey işlemezdik, diyecekler; melekler ise onlara:

"Hayır" siz kötü işler yapıyordunuz

"Allah sizin bütün yaptıklarınızı çok iyi bilendir" diyeceklerdir.

İkrime der ki: Bu âyet-i kerîme Mekke'de müslüman olup hicret etmeyen ve bu bakımdan Kureyşliler tarafından zorla Bedir'e çıkartılarak orada öldürülen bir topluluk hakkında Medine'de inmiştir, O bakımdan Yüce Allah:

"Onlar ki" Mekke'de kalmak ve hicreti terketmek suretiyle "nefislerine zulm edenler olarak melekler ruhlarını" kabzedip "alırken biz hiçbir fenalık" yani küfür namına bir şey "yapmazdık, diyerek teslim olurlar" yani onlarla birlikte çıkışlarıyla onlara teslim olurlar.

Bu, üç şekilde açıklanmıştır. Birincisine göre kasıt barıştır bu açıklamayı el-Ahfeş yapmıştır. İkincisine göre teslimiyet göstermektir bu açıklamayı Kutrub yapmıştır Üçünsüne göre de itaat edip boyun eğmektir, bunu da Mukâtil dile getirmiştir.

"Hayır, Allah sizin yaptıklarınızı çok İyi bilendir." Onların amelleri kâfirlerin amelleri türündendir, demektir.

Denildiğine göre bazı müslümanlar mü’minlerin azlığını görünce müşriklerin yoluna döndüler, bu âyer-i kerîme onlar hakkında İnmiştir.

Birinci görüşe göre ise kâfir olsun münafık olsun bütün İnkarcılar, dünyadan ancak itaat ile teslimiyet göstererek, boyun eğerek ve zelil olarak ayrılır. Ancak o sıralar onlara tevbenin de imanın da faydası olmaz. Yüce Allah'ın şu âyetinde olduğu gibi:

"Ama Bizim azabımızı gördüklerinde îmanları onlara fayda vermedi." (el-Mü’min 40/85) Bu anlamdaki açıklamalar önceden geçmiş bulunmaktadır. Yine el-Enfal Sûresi'nde de (8/50-51. âyetlerin tefsirinde) kâfirlerin sırtlarına vurula vurula canlarını verdikleri açıklandığı gibi, el-Enâm Sûresi'nde de (6/8. âyetin tefsirinde) benzeri bir durumdan söz edilmiştir. Biz bu hususu "et-Tezkire" adlı kitabımızda da söz konusu ettik.