81

"Bu bakımdan, Rabbinin onlara bunun yerine daha temiz ve hayırlısını ve daha merhametlisini vermesini diledik.

"Bu bakımdan Rabbinin onlara bunun yerine daha temiz... vermesini diledik" âyetinde

"bunun yerine" anlamındaki lâfzını Cumhûr "be': harfini üstün, "dal" harfini de şeddeli okumuştur. Âsım ise "be" harfini sakin, "dal" harfini de şeddesiz okumuştur. Allah'ın onları bir evlat ihsan edip bağışlamasını diledik, demektir.

"Daha temiz ve hayırlısını" âyeti da daha temiz bir dine sahip ve salah sahibi birisini vermesini diledik, demektir. Burada: "Yerine vermek, değiştirmek" fiili; şeklindeki kullanımı ile aynı manayadır. (Cumhûrun okuyuşu birinci şekilden, Âsım'in okuyuşu da ikinci şekildendir.) Nitekim; " Mühlet verdi, indirdi"; fiillerinde ve benzerlerinde de durum böyledir.

"Ve daha merhametlisini" âyetini İbn Abbâs "ha" harfini (sakin değil) ötreli olarak okumuştur. Şair der ki:

"Kendisinden yumuşaklık ve merhamet görülen

Bir kıza nasıl zulmedilebilir!"

Diğerleri ise bu harfi sakin olarak okumuştur. Ru'be b. el-Accac'ın şu beyitinde de böyle kullanılmıştır;

"Ey rahmeti İdris'e indiren,

Ve ey laneti iblis'e indiren."

Ebû Amr'dan ise farklı rivâyetler gelmiştir.

"Merhamet" kelimesi,

"Temiz ve hayırlı" kelimesine atfedilmiştir. Sonundaki "elif" te'nis içindir. Müzekkeri "elif'siz olarak; şeklinde gelir.

Burada "ruhm"ın "rahim (akrabalık bağı)" anlamına geldiği de söylenmiştir. İbn Abbâs da bu âyeti; "Akrabalık bağını daha bir gözeten Ebû Dâvûd, Vesâyâ 9 diye okumuştur.

Aynı şekilde: "Daha temiz" yerine: şeklinde okumuştur.

İbn Cübeyr ve İbn Cüreyc'den nakledildiğine göre; o çocukları yerine o anne ve babaya bir kız çocuk verildi. el-Kelbî der ki: Bu kız çocukla peygamberlerden birisi evlendi ve o kızın da bir peygamber oğlu oldu. Yüce Allah onun vasıtası ile ümmetlerden birisine hidâyet verdi. Katade, oniki peygamber doğurdu, demiştir. Yine İbn Cüreyc'ten nakledildiğine göre çocuğun annesi çocuk öldürüldüğügünü müslüman olacak bir çocuğa hamile idi. Öldürülen ise kâfirdi.

İbn Abbâs'tan gelen rivâyete göre annesi bir kız çocuğu doğurdu. O da bir peygamber doğurdu.

Bir rivâyette de yüce Allah o anne ve babaya o çocuklarının yerine yetmiş peygamber doğuran bir kız çocuğu verdi. Ca'fer b. Muhammed de bunu babasından nakletmiştir.

İlim adamlarımız derler ki: Bu uzak bir ihtimaldir. İsrailoğulları dışındaki ümmetler arasında pek çok peygamber gönderildiği bilinmemektedir. Bu kadın da İsrailoğullarından değildi,

Bu âyet-i kerimeden şu anlaşılmaktadır: Çocuklar her ne kadar insan ciğerinin bir parçası ise de onları yitirmek musibeti böylelikle hafifletilmiş olur. Esasen kaza ve kadere teslim olan kimsenin akıbeti aydınlıktır.

Katade der ki: O çocukları doğduğunda anne-babası sevinmişti. Öldürüldüğünde de onun için üzülmüşlerdi. Ama hayatta kalmış olsaydı, onların helâk olmalarına sebeb olacaktı. O bakımdan herkese düşen yüce Allah'ın kazasına rıza göstermektir. Şüphesiz ki yüce Allah'ın, mü’minler hakkındaki hoşlarına gitmeyen takdiri, sevdikleri şekildeki takdirlerinden onlar için daha hayırlıdır.