12

Yemin olsun ki Biz, insanı süzülmüş bir çamurdan yarattık.

Bu âyete dair açıklamalarımızı beş başlık halinde sunacağız:

1- İnsanın Yaratılışı:

Yüce Allah'ın:

"Yemin olsun ki Biz insanı" âyetinde kastedilen insan Âdem -salat ve selam onadır. Bu açıklamayı Katade ve başkaları yapmıştır. Çünkü o çamurdan süzülerek yaratılmıştır. Buna göre yüce Allah'ın:

"Sonra onu... kıldık" âyetindeki zamir de Âdemoğluna ait olur. Her ne kadar burada ondan söz edilmiyorsa da durumun herkesçe bilinmesi dolayısıyla bu uygun düşmüştür. Çünkü âyetin anlamı bu zamirin ondan başkasına gitmesine elverişli değildir. Bunun (bu açıdan) bir benzeri de yüce Allah'ın:

"Nihayet o perdenin arkasına girince..." (Sâd, 38/32) âyetidir. Burada zamir kendisinden söz edilmeyen güneşe aittir.

Burada "sülâle"den (süzülmüş olmaktan) kastın, Âdemoğlu olduğu da söylenmiştir. Bu açıklamayı İbn Abbâs ve başkaları yapmıştır. Bu açıklamaya göre sülâle süzme su demek olur ki, kasıt menidir. Sülâle "es-sell" kökünden "fuâle" veznindedir. Bu da bir şeyden, bir şeyi çıkartmak anlamındadır. Mesela-, " Saçı hamurdan çektim, kılıcı kınından çektim, o da çekildi" denilir. Şairin şu mısraı da buradan gelmektedir:

"Haydi elbiselerimi, elbiselerinden (kalbimi, kalbinden) çıkart, o zaman rahat edersin."

Buna göre nutfe bir sülâledir. Çocuk da selîl ve sülâle diye adlandırılır. Bununla sırttan belli bir şekilde süzülen su (meni) kastedilmektedir. Şair de der ki:

"Onu derisi kalın, cüssesi iri biri olarak doğurdu,

Gereği gibi korunmamış fercin bir sülâlesi olarak."

Bir başka şair de şöyle demektedir:

"Hind ancak bir Arap tayıdır,

Üzerlerine katırın çıktığı, atlardan süzülmüştür."

Lisanul-Arab (XI, 339)'ra belirtildiğine göre burada "katır" anlamına gelen bağl kelimesinin asıl doğru şekli adi ve bayağı demek olan "nağl" kelimesinden yanlışlıkla değiştirilmiştir. Çünkü katırın zürriyeti olmaz.

Yüce Allah'ın:

"Bir çamurdan" âyeti, asıl Âdem'dir ve o da çamurdandır, anlamındadır.

Derim ki: Bu da onun halis çamurdan yaratıldığı anlamındadır. Onun soyu ise el-En'âm Sûresi'nin baş taraflarında (6/2. âyetin tefsirinde) açıkladığımız gibi çamur ve meniden yaratılmıştır. el-Kelbî dedi ki: Sülâle çamurun kendisidir, çünkü çamuru sıktığın zaman o parmaklarının arasından sıyrılıp çıkar. İşte çıkan kısım sülâledir.