13

Onlar elleri boyunlarında bağlanıp onun dar bir yerine atıldıklarında orada: "Yetiş, ey ölüm!" diye feryad ederler.

"Onlar elleri boyunlarında bağlanıp onun dar bir yerine atıldıklarında..." Katâde dedi ki: Bize naklolunduğuna göre Abdullah şöyle dermiş: Şüphesiz ki mızrağın dibindeki demir nasıl onun sapı üzerinde dar geliyor (onu sıkıyor) ise cehennem de kâfir üzerinde öylece daraltılacaktır. Bunu İbnu’l-Mübarek "er-Rakaik" adlı eserinde zikretmektedir. İbn Abbâs da böyle demiştir. Bunu da ondan es-Sa'lebî ve el-Kuşeyrî naklettiği gibi, el-Maverdî de bu açıklamayı Abdullah b. Amr'dan nakletmiştir. el-Mâverdî, en-Nuketu ve'l-Uyün, IV, 134.

"Elleri boyunlarında bağlanıp" âyeti kolları bağlanmış demektir. Bu açıklamayı Ebû Salih yapmıştır. Elleri zincirlerle boyunlarına vurulmuş diye açıklandığı gibi, şeytanlarla birlikte bağlanmış olacaklardır diye de açıklanmıştır. Yani onların herbirisi kendi şeytanı ile bir arada bağlanacaktır. Bu açıklamayı da Yahya b. Sellâm yapmıştır. Bu husustaki açıklamalar daha önceden ibrahim Sûresi'nde (14/49- âyetin tefsirinde) geçmiş bulunmaktadır. Amr b. Külsûm da (bu lâfzı kullanarak) şöyle demektedir:

"Onlar yaptıkları talanlarla ve esirlerle geri döndüler,

Bizler ise kralları zincirlere vurmuş olarak geri döndük."

"Orada: Yetiş, ey ölüm! Diye feryad ederler." Yani helâk olmayı temenni ederler. Bu açıklamayı ed-Dahhâk yapmıştır. İbn Abbâs ise; yazıklar olsun bizlere (va veytâ) diye bağırırlar, diye açıklamıştır. Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)'ın da şöyle buyurduğu rivâyet edilmektedir: "Bu sözü ilk söyleyecek kişi İblis olacaktır. Çünkü cehennem ateşinden kendisine boydan boya elbise giydirilecek ilk şahıs o olacaktır. Bu elbise kaşlarının üzerine konulacak, o bunu arkasından sürüklerken onun zürriyeti de ardından yürüyecekler, kendisi de: Yetiş ey ölüm! diye feryad edecektir."

Buradaki "Ölüm" kelimesinin mansub gelmesi mastar (mef'ûl-i mutlak) olduğu içindir. Yani takdirindedir. Bu açıklamayı ez-Zeccâc yapmıştır. Başkası ise bunun mef'ûlün bih olduğunu söylemiştir.