17

Onları ve Allah'tan başka İbadet ettiklerini haşredip toplayacağı gün der ki: "Benim bu kullarımı siz mi saptırdınız? Yoksa kendileri mi yoldan saptılar?

"Onları... haşredip, toplayacağı gün" âyetini İbn Muhaysın, Humeyd, İbn Kesîr, Hafs, Ya'kub ve ed-Dûrî'den gelen rivâyete göre Ebû Amr "ya" ile okumuşlardır. Ebû Ubeyd ile Ebû Hatim de bu okuyuşu tercih etmişlerdir. Çünkü bundan önce: "Bu Rabbinin yerine getirmesi istenen bir vaadidir" denildiği gibi, bundan sonra da: "Benim bu kullarımı sîz mi yaptırdınız?..." diye buyurulmaktadır. Diğerleri ise; (Cenâb-ı Allah'ın, kendi zatını) ta'zim anlamını ifade etmek üzere ("haşredeceğimiz" anlamında) "nün" ile okumuşlardır.

"Ve Allah'tan başka" Mücahid ve İbn Cüreyc'e göre melek, insan, cin, Mesih ve Uzeyr gibileridir. ed-Dahhâk ve İkrime'ye göre ise putları kastedilmektedir. "İbadet ettiklerini haşredip, toplayacağı gün der ki..." âyetinde geçen: "Derki" lâfzını genel olarak "ya" İle okumuşlardır. Ebû Ubeyd ile Ebû Hatim’in tercihi de budur. İbn Âmir ile Ebû Hayve ta'zim ifade etmek üzere "nün" ile (deriz ki anlamında) okumuşlardır.

"Benim bu kullarımı sîz mi saptırdınız? yoksa kendileri mi yoldan saptılar?" Bu, kâfirlere azarlayıcı bir üslupla sorulacak bir sorudur.