24

O gün cennetliklerin kalacakları yer, çok hayırlı ve dinlenecekleri yer çok güzeldir.

"O gün cennetliklerin kalacakları yer çok hayırlı ve dinlenecekleri yer çok güzeldir" âyetine dair açıklamalar daha önce:

"De ki: Acaba bu mu hayırlıdır yoksa muttakilere vaadolunan ebedilik cenneti mi?" (el-Furkan, 25/15) âyeti açıklanırken yapılmıştır.

en-Nehhâs der ki: Kûfe'liler: "Bal sirkeden tatlıdır" demeyi uygun görürler. Ancak bu kabul edilmeyen bir görüştür. Çünkü filan kimse, filan kimseden hayırlıdır, sözü onun hayrı daha fazladır demektir. Sirkenin tatlı olması ise söz konusu değildir. Yine hristiyan, yahudiden hayırlıdır demek câiz değildir. Zira her ikisi de hayırsızdır. Böyle bir ifade kullanılacak olursa, bunlardan birisinin diğerinden daha hayırlı olduğu anlaşılır. Bunun yerine yahudi hristiyandan daha kötüdür, denilir. Arapçada kullanım bu şekildedir.

"Kalacakları yer" lâfzının (buradaki "hayırlı" nitelemesi) "daha üstündür" anlamında ism-i tafdil olmadığı kabul edilecek olursa, zarf olarak nasb edilmiştir. İfade de: Onlar için karar kılınacak bir yerde bir hayır vardır, demek olur. Eğer bu ism-i tafdil olursa, o takdirde temyiz olarak nasb edilmiş demektir. Bu açıklamayı en-Nehhâs ve el-Mehdevî yapmıştır.

Katâde dedi ki: "Dinlenecekleri yer çok güzeldir" ifadesi konaklayacakları ve barınacakları yer demektir. Bir açıklamaya göre; bu, Arapların bildikleri bir şey olan günün ortasındaki dinlenmek (kaylûle)'den gelmektedir. Merfu olan şu "hadis te bu kabildendir: "Şüphesiz ki şanı yüce ve mübarek olan Allah, mahlukatın hesabını yarım gün kadar bir sürede bitirecektir. Cennec ehli cennette öğle vakti istîrahatlerine çekilecektir, cehennem ehli de cehenneme çekileceklerdir." Bunu el-Mehdevî zikretmiştir.

İbn Mes'ûd dedi ki: Kıyâmet gününde cennetlikler dinlenmek üzere cennete, öbürleri de cehenneme gitmedikçe dünya gündüzünün yarısı kadarlık bir süre, kıyâmet gününde geçmiş olmayacaktır. Daha sonra da: " Sonra da onların dönüşleri şüphesiz ki cahîme olacaktır" âyetini okudu. Bu âyet: “Sonra dönüşleri muhakkak cehenneme olacaktır" anlamındaki (es-Saffat, 37/68 âyeti) İbn Mes'ûd'un kıraatinde böylecedîr.

İbn Abbâs dedi ki: O günde hesap, günün ilk saatlerinde görülecektir. Cennet ehli dinlenmek üzere cennete, cehennemlikler de cehenneme çekileceklerinde kıyâmet gününün henüz yarısı bitmiş olmayacaktır. "Haydi sizler kaylûleye çekiliniz. Şüphesiz ki şeytanlar kaylûleye çekilmezler" el-Heysemî, Mecmau'z-Zevâid, VIII, 112; ravîlerinden Kesir b. Mervân'ın "yalancı" olduğu kaydıyla diye gelen rivâyet de bu kabildendir.

Kasım b. Esbağ da Ebû Said el-Hudrî'nin şöyle dediğini zikretmektedir. Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) buyurdu ki:

"Miktarı ellibin yıl olan bir günde" (el-Meâric, 70/4) Ben: O gün ne kadar da uzundur! deyince, Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem) şöyle buyurdu: "Nefsim elinde olana yemin ederim ki; o gün mü’mine o kadar çok hafifletilecektir ki onun için dünyada kılmış olduğu bir farz namazdan dahi daha hafif (çabuk) gelecektir." Ebû Ya'lâ, Müsned, II, 527.