11

"Fir'avun'un kavmine. Korkmazlar mı onlar?"

"Hani Rabbin Mûsa'ya şöyle seslenmişti" huyruğundaki:

"Hani" nasb mahallindedir sen onlara "hani Rabbin Mûsa'ya şöyle seslenmişti" âyetini oku, anlamındadır. Anlamın böyle olduğuna daha sonra gelecek olan:

"Onlara İbrahim'in de haberini oku!"(eş-Şuarâ, 26/69) âyeti delildir. Bunu en-Nehhâs söylemiştir.

Manası: Sen Mûsa'ya seslendiği zamanı hatırla... şeklinde olduğu da söylenmiştir. Nitekim yüce Allah bu "hatırla" âyetini açıkça şu buyruklarda zikretmiş bulunmaktadır:

"Âd kavminin kardeşini ...de hatırla!" (el-Ahkaf, 46/21);

"Kullarımız İbrahim'i... de hatırla!"(Sad. 38/45);

"Kitapta Meryem'i de hatırla!" (Meryem, 19/16)

Âyetin:

"Hani Rabbin Mûsa'ya şöyle seslenmişti" de şöyle şöyle olmuştu anlamında olduğu da söylenmiştir.

Seslenmek (nida); ey filan diye çağırmak demektir. Yani Rabbin ey Mûsa:

"Git, o zâlimler topluluğuna" diye buyurmuştu. Daha sonra da onların kimler olduğunu haber vererek:

"Fir'avun'un kavmine" diye buyurmaktadır.

"Korkmazlar mı onlar" âyetinde "kavmi" lâfzı ("zâlimler topluluğu'ndan) bedeldir. "Korkmazlar mı onlar" yani Allah'ın cezalandırmasından çekinmezler mi? Şöyle de açıklanmıştır: Bu bir şeye imada bulunmak kabilindendir. Çünkü yüce Allah ona zâlimler topluluğuna gitmesini emretmiştir. Onun "korkmazlar mı onlar" âyeti da onların korkmadiklarına ve onlara kürkup, takvalı olmalarını emrettiğine delildir.

Bir diğer açıklamaya göre anlam şöyledir: Onlara "korkmaz mısınız" de. Âyetin "ye" ile (korkmazlar mı anlamına) gelmesi hitab esnasında gaib oluşlarından dolayıdır. Eğer "te" ile gelmiş olsaydı, yine câiz olurdu. (O takdirde anlam: Sen onlara kormaz mısınız de, şeklinde olur.)

"O inkâr edenlere de ki: Yakında siz yenik düşürüleceksiniz..." (Al-i İmrân, 3/12) âyetinin hem te ile (düşürüleceksiniz, anlamında), hem de "ye" ile (düşürülecekler anlamında) okunması da buna benzemektedir. Ubeyd b. Umeyr ile Ebû Hazim bu âyeti "Korkmaz mısınız siz" şeklinde iki "te" ile okumuşlardır. Yani sen onlara: "Korkmaz mısınız siz" de.