3

Yoksa onlar: "Onu kendiliğinden uydurdu" mu derler? Hayır o, senden önce kendilerine bir korkutucu gelmemiş olan bir kavmi kendisi ile uyarasın diye Rabbinden gelen haktır. Olur ki hidayet bulurlar.

"Yoksa onlar: Onu kendiliğinden uydurdu mu derler?" âyetinde yer alan:

"Yoksa";

"Hayır, bilakis" ve istifham elifi ile birlikte takdiri yapılan, munkatı' olandır. Yani; "Aksine onlar... mı diyorlar?" demektir. Bu da bir sözden bir başka söze geçildiğini gösterir. Şanı yüce Allah âlemlerin Rabbinden indirildiğini ifade ettikten ve bu hususta herhangi bir şüphe olmadığını belirttikten sonra, bu sözü bir kenara bırakarak:

"Yoksa onlar onu kendiliğinden uydurdu mu? derler." Yani onu kendisi düzüp kendi kendisi meydana getirdi mi, derler sözlerine geçiş yaptı.

"Hayır, o... uyarasın diye Rabbinden gelen haktır" âyeti ile yüce Allah onların uydurma iddialarını yalanlamaktadır. Katade der ki: Yüce Allah bu âyetiyle Kureyşlilen kastetmektedir. Onlar ümmi bir ümmet idiler. Muhammed (sallallahü aleyhi ve sellem)'dan önce onlara Allah'ın azâbı ile korkutan hiçbir kimse gelmemiştir.

"Uyarasın diye" âyeti makabline taalluk ettiğinden dolayı;

"Rabbinden" âyeti üzerinde vakıf yapılmaz. Bununla birlikte bunun mahzuf olan bir lâfza taalluk etmesi de caizdir. İfadenin takdiri:

"Bir kavmi uyarasın diye onu indirmiştir" şeklinde olur, o takdirde;

"Rabbinden" lâfzı üzerinde vakıf yapmak câiz olur.

"Kendilerine bir korkutucu gelmemiş" anlamındaki âyette yer alan: nefy edatıdır. Bir korkutucu" (lâfzındaki "min" harf-i cerri) sıla (fazladan, ulama için gelmiş)dır. "Bir korkutucu" ise ref" mahallindedir.

Korkutucu (nezir) bildirip, korkutan kimse demektir.

Bir açıklamaya göre

"bir kavim"den kasıt Îsa ile Muhammed (ikisine de selam olsun) arasındaki fetret ehlidir. Bu İbn Abbâs ve Mukâtil 'in görüşüdür. Bir diğer açıklamaya göre; yüce Allah'ın onlara karşı hücceti kendilerinden önce gelmiş olan peygamberlerin uyarıp korkutması ile -ayrıca (onlara) bir peygamber görmemiş olsaydı dahi- sabit idi.

Bu anlamdaki açıklamalar daha önceden (el-Mâide, 5/19. âyetin tefsirinde) geçmiş bulunmaktadır.