20

Bunlar Ahzab'ın henüz gitmemiş olduğunu sanırlar. Eğer Ahzab tekrar gelse, çölde bedeviler arasında bulunup haberlerinizi sormak isterlerdi. Eğer aranızda olsalardı, ancak pek az Savaşırlardı.

"Bunlar" korkaklıklarından ötürü

"Ahzab'ın henüz gitmemiş olduğunu sanırlar." Her ne kadar fazla uzaklaşmamış idiyseler de- gitmiş oldukları halde Ahzab'ın gitmemiş olduklarını zannediyorlardı.

"Eğer Ahzab tekrar gelse" yani onlarla Savaşmak üzere Ahzab geri dönse

"çölde bedeviler arasında bulunup haberlerinizi sormak isterlerdi." Yanı Savaşmaktan çekindikleri, başınıza gelen musibetleri gözetleyip durdukları için bedevilerle birlikte bulunmayı temenni ederler.

Talha b. Mûsarrif "Keşke onlar bedeviler arasında, bedevi bulunmuş olsalardı" diye okumuştur. "Çölde bulunan, yaşayan" denilir, çoğulu da; ...diye gelir. Tıpkı; "Gazi" kelimesinin çoğulunun: diye gelmesi gibi. Bununla birlikte bu: "Oruç tutan ve oruç tutanlar" lâfzında olduğu gibi, med ile de okunabilir, "Filan kişi çöle çıktı, bedevileşti" denilir. "Bedevilik" demek olup (be harfi) esre ve üstün söylenebilir. Kelimenin aslı ise açığa çıkmak, zahir olmak, üstün olmak anlamlarını veren: den gelmektedir.

"Sormak isterler" lâfzını Ya'kub, Ruveys'ten gelen rivâyete göre;Haberlerinizi sormak isterlerdi" diye okumuştur. Yani Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)'a dair haberleri öğrenmek isteyeceklerdi. Muhammed ve arkadaşları helâk olmadılar mı? Ebû Süfyan ve beraberindeki Ahzab galib gelmediler mi? Yani onlar aşırı korkaklıkları dolayısıyla, Savaşta bulunmaksızın, çölde bulunsalardı da sizin haberlerinize dair soru sorup öğrenmeyi isterlerdi.

Şöyle de açıklanmıştır: Onlar korkak oldukları için; keşke ebediyyen (çölde kalıp) mü’minlerin haberlerine dair soru sormayı ve onlar Savaşta isabet almadılar mı diye öğrenmeye çalışıp durmayı dilerler.

Denildiğine göre; Hendek Savaşı'na katılmayıp Medine etrafında bulunanları, sizin haberlerinizi soruşturmaya koyuldular ve müslümanların bozguna uğramalarını, yenilmelerini temenni ettiler.

"Eğer aranızda olsalardı ancak pek az Savaşırlardı." Yani riyakârlık olsun ve denilsin diye, ok ve taş atarlardı. Şayet onlar, bu işi Allah için yapmış olsalardı bunun azı dahi çok demektir.