5

Ey İnsanlar! Şüphe yok ki Allah'ın vaadi haktır. O halde, sakın sizi dünya hayatı aldatmasın ve çok aldatıcı da sakın sizi Allah ile aldatmasın.

"Ey insanlar! Şüphe yok ki Allah'ın vaadi haktır" âyeti öldükten sonra diriliş, mükâfat ve cezanın hak olduğuna dair sözünün doğruluğuna da- delilin açıklanmasından sonra, Allah Rasûlünü yalanlayan kimselere verilen bir öğüttür.

"O halde, sakın sizi dünya hayatı aldatmasın" âyeti ile ilgili olarak Saîd b. Cübeyr şöyle demektedir: Dünya hayatının aldatması kişiyi: Keşke şu ahiret hayatım için önceden bir şeyler yapmış olsaydım, diyecek hale gelinceye kadar âhiret için amel etmekten uzak kalacak şekilde, insanın dünyevi nimetleri ve lezzetleriyle uğraşmasıdır.

"Ve çok aldatıcı da sakın sizi Allah ile aldatmasın" âyeti ile ilgili olarak İbn es-Sikkît ile Ebû Hatim:

"Çok aldatıcı (el-ğarur)" şeytandır, demiştir. ğarur; 'in çoğuludur, da mastardır. Bununla birlikte "el-ğarur"u zji mastar olması sözkonusudur. Ancak Ebû İshak'ın dışındakilere göre mastar olma ihtimali uzaktır. Çünkü "Onu aldattım" fiili müteaddi (geçişli)dir. Müteaddi olan mastar ise vezninde olup "Onu vur-;.m, vurmak" gibidir. Ancak kıyasa esas kabul edilmeyecek bazı lâfızlar bundan müstesnadır. Mesela; " Onun yanından ayrılmadım, ayrılmamak"; "Hastalık onu çok zayıflattı, zayıflatmak" gibi, böyledir.

Bu lâfzın buradaki manasına gelince, bu hususta yapılmış en güzel açıklama, Saîd b. Cübeyr'in yaptığı açıklamadır. O da şöyle demiştir: Allah ile aldatmak, insanın masiyet işlemekle birlikte yüce Allah'ın kendisine mağfiret etmesini dilemesidir.

Genel olarak "el-ğarur" şeklinde, "ayn" harfi üstün olarak okunmuştur. Bundan kasıt ise, şeytandır. Yani o yüce Allah, sizin faziletiniz dolayısıyla güranlarınızı affedeceği şeklinde size vesveseler vermek suretiyle sakın sizi aldatmasın.

Ebû Hayve, Ebû's-Semmal el-Adevî, Muhammed b. es-Semeyka' ise "el-gurur" diye "ğayn" harfini ötreli olarak okumuşlardır ki, bu da batıl demektir. Yani batıl olan şey sakın sizi aldatmasın.

İbnu's-Sikkit der ki: "el-Gurur" kendisi ile aldanışa düşülen dünya metaı demektir. ez-Zeccâc da şöyle demektedir: "el-Ğurur"un: 'in çoğulu olması mümkündür. "Oturan" lâfzının çoğulunun; diye gelmesi gibi. en-Nehhâs dedi ki: Bu in çoğulu da olabilir. Veya Arapların:

"Hastalık onu alabildiğine inceltti, onun yanından ayrılmadı" fiillerine de benzetilmiş olabilir. ez-Zemahşerî der ki: "Onu aldattı" fiilinin mastarı, ile gibidir.