7

Eğer kâfir olursanız, şüphesiz Allah size muhtaç değildir. Bununla birlikte O, kullarının kâfir olmalarına razı olmaz. Eğer şükür ederseniz, faydanız için ondan razı olur. Yük (günah) yüklenici hiçbir kimse başkasının yükünü yüklenmez. Sonra dönüşünüz Rabbinizedir, O, size neler yapmakta olduğunuzu haber verecektir. Çünkü O, göğüslerin özünü çok iyi bilendir.

"Eğer kâfir olursanız, şüphesiz Allah size muhtaç değildir" âyetinde şart ve cevab zikredilmiştir.

"Bununla birlikte, O kullarının kâfir olmalarına razı olmaz." Onların kâfir olmalarını sevmez. İbn Abbâs ve es-Süddî dediler ki: Bunun anlamı mü’min kullarının kâfir olmalarına razı olmaz. Bunlar da yüce Allah'ın haklarında:

"Benim gerçek kullarım üzerinde senin hakimiyetin yoktur" (el-İsra, 17/65) diye buyurduğu kimselerdir. Ayrıca yüce Allah'ın:

"Allah'ın kullarının kendisinden içtikleri... bir pınardır" (el-İnsan, 76/6) âyeti da bunun gibidir ki, Allah'ın kullarından kasıt, mü’minlerdir. Bu açıklama rıza ile irade arasında fark gözetmeyenlerin görüşüne uygun bir açıklamadır.

Bir başka açıklamaya göre de O küfre -O'nu irade etse dahi- razı olmaz. Çünkü yüce Allah kâfirin küfre girmesini irade eder ve onun iradesi ile kâfir olur, fakat bu işe razı olmaz ve bunu sevmez. Buna göre O, razı olmadığı şeyin olmasını murad edebilir. Yüce Allah İblisi yaratmayı murad etmiştir, fakat O'ndan razı değildir. Yani irade, rızadan başka bir şeydir. Ehl-i sünnetin kabul ettiği görüş de budur.

"Eğer şükür ederseniz, faydanız için ondan razı olur." Yani sizin şükredici olmanızdan razı olur. Çünkü

"şükür ederseniz" âyeti buna delâlet etmektedir. Şükre dair açıklamalar daha önceden el-Bakara Sûresi'nde (2/52. âyet, 3. başlıkta) ve başka yerlerde geçmiş bulunmaktadır.

"Razı olur" sevab ve mükâfat verir ve över anlamındadır. Bu açıklamaya göre rıza ya O'nun sevap vermesidir, bu durumda bu bir fiil sıfatı olur. (Şu âyette dile geritildiği gibi)

"Yemin olsun ki şükrederseniz, elbette size daha çok veririm." (İbrahim, 14/7) Yahutta bu şükrün övülmesi olur, o takdirde bu bir zat sıfatıdır.

"Ondan razı olur" anlamındaki fiil Ebû Cafer, Ebû Amr, Şeybe ve Âsım'dan rivâyetle Hubeyre şeklinde "he" harfini sakin olarak okumuşlardır. İbn Zekvan, İbn Kesîr, İbn Muhaysın, el-Kisaî ve Nafî'den, Verş ise dammeyi işba' ile (açık ve anlaşılır şekilde) okumuşlardır, diğerleri ise bunu ihtilas ile (çok hafif bir şekilde) çıkartmışlardır.

"Yük (günah) yüklenici hiçbir kimse başkasının yükünü yüklenmez. Sonra dönüşünüz Rabbinizedir. O size neler yapmakta olduğunuzu haber verecektir. Çünkü O, göğüslerin özünü çok iyi bilendir" âyeti(na dair açıklamalar) da önceden birden çok yerde (mesela el-İsra, 17/15- âyetin tefsirinde) geçmiş bulunmaktadır.