19

Ya aleyhine azâb sözü hak olmuş kimseyi, ateşte bulunan kimseyi sen mi kurtaracaksın?

"Ya aleyhine azâb sözü hak olmuş kimseyi, ateşte bulunan kişiyi sen mi kurtaracaksın?" Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem) birtakım kimselerin îman etmelerini çok arzu ediyordu. Oysa yüce Allah ezelden beri onların bedbaht olmalarını takdir etmişti. İşte bu âyet-i kerîme bunun üzerine inmiştir.

İbn Abbâs dedi ki: Bu âyetle Ebû Leheb'i, onun çocuklarını ve Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)'ın aşiretinden olup îman etmekten geri kalan kimseleri kastetmektedir. Yüce Allah burada:

"Sen mi" âyetiyle soruyu ikinci defa tekrarlaması, ifadenin uzunluğundan dolayı olup te'kid olmak üzere tekrarlanmıştır. Sîbeveyh daha önceden belirtildiği üzere yüce Allah'ın:

"Acaba siz ölüp toprak ve kemik olduktan sonra muhakkak çıkartılacaksınız diye sizi tehdit mi ediyor?" (el-Mu'minun, 23/35) âyeti hakkında da böyle demiştir.

Âyetin anlamı da şöyledir:

"Aleyhine azâb sözü hak olmuş kimseyi" sen mi kurtaracaksın? İfade şart ve cevabını ihtiva etmektedir. Soru edatının getirilmesi ise tevkife (durumu bildirmeye) ve takrire (gerçeği söyletmeye) delâlet etmesi içindir.

el-Ferrâ'' dedi ki: Anlamı şöyledir: Aleyhine azâb sözü hak olmuş kimseyi sen mi kurtaracaksın? Anlam birdir.

Şöyle de denilmiştir: İfadede hazfedilmiş lâfızlar da vardır. Takdiri şöyledir: Hiç aleyhine azâb sözü hak olmuş kimse ondan kurtulabilir mi? Bundan sonrası ise yeni bir cümledir.

Burada yüce Allah:

"Aleyhine... hak olmuş" diye buyururken, bir başka yerde:

"Azâb sözü hak olmuş" (ez-Zümer, 39/71) diye buyurmuştur. (Burada hak olmak fiilinin ilkinin sonunda "te" gelmediği halde, ikincisinin sonunda "te" gelmesinin sebebi) şudur: -Burada olduğu gibi- fiil başa gelip onun ile fiilin anlamı ile vasfedilen kelime arasına bir hail (başka lâfız veya lâfızlar) girecek olursa (burada kelime: "Söz" kelimesi girmiştir) fiilin müzekker gelmesi de, müennes gelmesi de caizdir. Üstelik burada (kelime lâfzının) müennesliği hakiki değildir. Aksine burada kelime, kelam ve söz söylemek manasınadır. Yani: "Aleyhine azâb sözü hak olmuş kimse mi?.." demektir.