39

O'nun âyetlerinden biri de yeri kupkuru görmendir. Biz üzerine suyu indirdiğimizde sarsılır ve kabarır. Onu dirilten şüphesiz ki, ölüleri de dirilticidir. Çünkü O, herşeye kadirdir.

"O'nun âyetlerinden biri de yeri kupkuru görmendir" âyetinde hitab akıllı herbir varlığadır. Yani

"O'nun" ölüleri dirilttiğine delâlet eden âyetlerinden biri de

"yeri kupkuru" ve verimsiz

"görmendir." Bu yerin ("kupkuru" diye meali verilen) huşu" ile nitelendirildiği bir ifadedir. Şair Nâbiğa da şöyle demektedir:

"Göz sürmesini andıracak kadar (kararmış) bir kül ki

Çok zorlandıktan sonra farkedebiliyorum.

Bir de izi kalmamış, yerle dümdüz olmuş

Havuzun dibini andıran çadır etrafındaki bir çukur."

"Hiçbir bitkisi olmayan arazi" demektir. " Herhangi bir ev ya da kalınacak yer bulunmayan belde" demektir. "Hâşi; yer" tabiri de kullanılır.

"Biz üzerine suyu indirdiğimizde" Mücahid'in dediğine göre bitki ile

"sarsılır." Mesela; "İnsan sarsıldı" denilir, "hareket etti" demektir. Şairin şu beyiti de bu anlamdadır:

"Onun cömertlik için sallanan kılıç gibi olduğunu görürsün,

Kötü kimse yanında yiyecek bir şey bulamadığı vakit."

"Ve kabarır" yani bitkisini çıkarmadan önce şişer ve yükselir. Bu açıklamayı Mücahid yapmıştır. Yani ölümünden sonra bitkiyi çıkartmak için yukarı doğru yükselir. Bu açıklamaya göre ifadede takdim ve tehir var, demektir. Buna göre ifade: Kabarır ve sarsılır şeklindedir. Sarsılmak ve kabarmak bitkinin yerden Çıkmasından önce de olabilir, bitkinin yerin üzerine çıkmasından sonra da olabilir. Yerin kabarması yükselmesi demektir. Nitekim yüksekçe yere: denilir. Buna göre bitki önce ortaya çıkmak için harekete geçer, sonra da enine boyuna cismi büyür ve gelişir.

"Ve kabarır" anlamındaki âyeti Ebû Cafer ve Halid: diye okumuşlardır ki bu: " Yüksekçe yer" tabirinden gelen bir lâfız olup, "büyüdü" anlamındadır.

"Sarsılır" lâfzının yağmur dolayısı ile sevinir

"kabarır" âyetinin da bitki ile şişer anlamında olduğu da söylenmiştir. Çünkü yer yarılıp bitki çıkaracak olursa, gülmekle nitelendirilir. O halde onun sevinmekle nitelendirilmesi de câiz olur. Bununla birlikte şişip kabarmanın aynı şey olduklarını ve bunun da bitkinin çıkış hali anlamını ifade ettiğini söylemek de mümkündür. Bu anlamdaki açıklamalar daha önce el-Hac Sûresi'nde (22/5- âyet, 12. başlıkta) geçmiş bulunmaktadır.

"Onu dirilten şüphesiz ki ölüleri de dirilticidir. Çünkü O herşeye kadirdir." Bu âyet (ve açıklamaları) da daha önceden birkaç yerde (mesela, er-Rum, 30/50. âyetin tefsirinde) geçmiş bulunmaktadır.