7

Güzel yolları bulunan gök hakkı için,

"Güzel yolları bulunan gök hakkı İçin" âyetinde geçen

"gök"den maksadın yeri gölgelendiren bulutlar olduğu söylendiği gibi, yükseltilmiş gök olduğu da söylenmiştir. İbn Ömer O yedinci semadır, demiştir. Bunu el Mehdevî, es-Sa'lebî, el-Maverdî ve başkaları zikretmişlerdir.

"Güzel yollar”ın açıklaması ile ilgili yedi görüş vardır:

1- İbn Abbâs, Katade, Mücahid ve er-Rabi, muntazam ve güzel yaratılış sahibi diye açıklamışlardır. İkrime de böyle demiştir: Dokumacının güzelce kumaşı dokuduğunu hiç görmedin mi? İşte bu kökten otmak üzere "Kumaşı güzelce dokudu, dokur" denilir. Mastarı da: ...diye gelir.

İbnu'l-Arabî dedi ki: Muhkem kılıp, güzelce yaptığın herbir şey hakkında bu kökten olmak üzere; "Onu güzel ve sağlam yaptın" denilir.

2- Süslü demektir. Bu açıklamayı el-Hasen ve Said b. Cübeyr yapmıştır, Yine el-Hasen'den,

3- Yıldızları bulunan diye açıkladığı rivâyet edilmiştir.

4- ed-Dahhak: Yollan bulunan diye açıklamıştır. Suda ve kumda rüzgar estiğinde görülen dalgalara denilir. el-Ferrâ'nın görüşü de buna yakındır. O şöyle demiştir: "Kum gibi rüzgarın estiği herbir şeyin kırılması (dalgalanması) yine rüzgarın estiği vakit suyun şekli" bu anlama geldiği gibi demirden yapılmış zırhın da öylece dalgalarının olmasına denilir. Dalgalı saçtaki kıvrımlara da denilir. Deccal hadisinde de: "Saçları dalgalı, kıvrımlıdır" denilmektedir. Şair Züheyr de şöyle demiştir:

"Şiddetli bir rüzgarın dokuduğu bitkilerin dibinde (suyun etrafını sarmış) bir taç gibidir.

O suyun güneş gören kısmı dalgalı, güzel yolludur."

Ancak sema insanlardan uzak olduğundan ötürü (insanlar) bu yollan göremezler.

5- Güçlü, çetin ve sağlam demektir. Bu açıklamayı İbn Zeyd yapmış ve:

"Üzerinizde sapasağlam yedi (gök) bina ettik." (en-Nebe': 78/12) âyetini okumuştur.

"At ya da başka türden varlıkların güçlü ve sağlam yaratılışta olması" demektir. Şair İmruu’l-Kays da şöyle demiştir:

"Beni o benzersiz haliyle taşımaya koyuldu,

Böğrü oldukça zayıf fakat yaratılışı oldukça sağlam ve güçlüdür."

Bir başka şair de şöyle demektedir:

"Din artık karmakarışık bir hal aldı, onun için ben de hazırlandım;

Kollarımı (bir araya geldikleri göğsümü) ve sapasağlam yüksek onurlarımızı"

Hadiste belirtildiğine göre; Âişe (radıyallahü anha): "Namazda gömleğinin altında eteğini sağlamca bağlardı," denilmektedir. Beyhaki. es-Sünenu't-Kübra, II, 235

6- Çokça hareket sahibi demektir. Bu açıklamayı Hasif yapmıştır. "Sık dokunmuş elbise" ile: “oldukça arlanmaz bir yüz" tabirleri de buradan gelmektedir.

7- Yollardan kasıt semadaki yıldız kümesi (mecerra, samanyolu)dir. Ona bu ismin veriliş sebebi, mecerra (iki duvar arasına enine yatırılmış tahta parçası) gibi bir iz bıraktığından dolayıdır.

"Yollar" çoğuludur. Recez vezninde şair şöyle demiştir;

"Sanki dokumacılar üzerini örtmüş gibidir,

Yol yol çizgileri bulunan bir kilimle."

kum ve benzeri şeylerdeki yol demektir çoğulu ...diye gelir, çoğulu ise ...diye gelir lâfzı -vezin itibariyle- gibi olur ki; bu da bir sevik (yağda kavrulmuş un)den bir tanenin adıdır. Bu açıklamalar el-Cevherî'den aktarılmıştır.

Yüce Allah'ın: " Güzel yolları bulunan" âyetinin el-Hasen tarafından: şeklinde okunduğu rivâyet edilmiştir. Aynı şekilde genelin okuyuşu gibi diye okuduğu da rivâyet edilmiştir. İkrime ve Ebû Miclez'den diye okudukları rivâyet edilmiştir. Bunun tekili; ...diye gelir. şekli ise bunun hafifletilmiş (be harfi sakin okunmuş) şeklidir. şeklinin tekili ...diye gelir.

(diye okuyanların kıraatine göre bunun tekili ...diye gelir. diye okuyanların kıraatine göre ise; ile kelimeleri gibidir. de onun hafifletil misi ("be" harfi sakin okunmuşu)dır.

şeklindeki okuyuş ise şazdır, zira Arapçada vezninde bir kelime yoktur. Böyle bir okuyuş şivelerin birbirine karışması diye yorumlanır. Sanki "be"yi kesreli okumak isterken "ha" harfini kesreli okumuş, sonra da hatırına getirirken "be" harfini ötreli okumuş gibidir. Bütün bu açıklamaları el-Mehdevî yapmıştır.