6

Gövdesiz bitkiler de, ağaçlar da secde ederler.

"Gövdesiz bitkiler de, ağaçlar da secde ederler" âyeti ile ilgili olarak İbn Abbâs ve başkaları şöyle demişlerdir:

"Gövdesiz bitkiler" Gövdesi bulunmayanları;

"Ağaçlar" lâfzı da gövdesi olanlar"ı anlatmaktadır. İbn Abbâs Temimli Safvan b. Esed'in şu beyitini de zikretmektedir:

"O büyük düzlük dikenli bitkilerini verdi,

Ttemim ve Vâil kabileleri de bu sayede tamam oldu."

Züheyr b. Ebi Sülmâ da şöyle demiştir:

"Bitki gövdeleri ile taçlanmış bulunuyor, güney rüzgarının dokuduğu;

Ki onun saf olmayan suyunun hareleri yardır."

"Gövdesiz bitki" lâfzı; O şey ortaya çıktı, göründü, çıkar, görünür" kökünden gelmektedir.

Bitkilerin ve ağaçların secdeleri, gölgelerinin secdesiyle olur. Bu açıklamayı ed-Dahhâk yapmıştır.

el-Ferrâ' dedi ki: Bunların secdeleri güneş doğduğu zaman güneşe dönük olmaları, sonra gölge çekilinceye kadar onunla birlikte gölgelerinin de kayması ile olur.

ez-Zeccâc dedi ki: İkisinin secdesi gölgelerinin onlarla birlikte dönmesi ile olur. Nitekim yüce Allah:

"Gölgelerinin... dönerek." (en-Nahl, 16/48) diye buyurmaktadır,

el-Hasen ve Mücahid de âyet-i kerimede geçen (ve "gövdesiz bitkiler" diye meali verilen): "en-Necm"den kasıt semadaki yıldızlardır, demişlerdir. Mücahid'in görüşüne göre yıldızın secdesi gölgesinin dönmesi ile olur. Taberi'nin tercih ettiği de budur. Bu görüşü el-Mehdevî de nakletmektedir.

Yıldızın secdesinin, kaybolması olduğu, ağacın secdesinin meyvesinin toplanmasının mümkün olmasıdır, diye de açıklanmıştır. Bu görüşü el-Maverdî nakletmektedir. Bir diğer görüşe göre bütün bunlar, Allah tarafından musahhar kılınmış şeylerdir. O bakımdan sizler Sabitlerden birtakım kimselerin yıldızlara taptıkları gibi sakın yıldızlara tapmayınız. Acemlerden bir çoğunun yaptığı gibi de ağaçlara tapmayınız, demektir.

"Secde etmek" zilletle boyun eğmek demektir. Bununla kastedilen ise sonradan yaratılmışlığın izlerini taşımalarıdır. Bu açıklamayı da el-Kuşeyrî nakletmiştir.

en-Nehhâs dedi ki: Dilde "secde etme'nin asıl anlamı, yüce Allah'a teslim olmak ve O'na boyun eğip itaat etmektir. Bundan dolayı secde bütün cansızların Allah'ın emrine teslimiyetleri ve O'nun emrine itaat etmeleridir. Canlı varlıklarda da durum bu şekildedir. Namazdaki secde de bu türdendir. Muhammed b. Yezid de: "en-necm (mealde; gövdesiz bitkiler) in yıldızlar anlamına geldiği ile ilgili olarak şu beyiti zikretmektedir:

"Yıldız(lar)ı (yansıttığından ötürü) o dopdolu tencerede sayarak geçirdi geceyi

Yiyenlerin elinde çabukça donuveren (o yemeğin tenceresinde)."