16

O halde Rabbinizin nimetlerinden hangisini yalanlayabilirsiniz?

"Cinni de dumansız ateşten yarattı" âyeti hakkında el-Hasen şöyle demiştir: Cân (cin); İblistir. Bu da cinlerin atasıdır. "Can"ın cinnin tekili olduğu da söylenmiştir.

"Dumansız ateş" lâfzı İbn Abbâs'tan nakledildiğine göre, alev demektir. O şöyle demektedir: Yüce Allah cinni katıksız (dumansız) ateşten yaratmıştır. Yine ondan nakledildiğine göre o alev aldığı zaman yan tarafında bulunan dilli bölümünden yaratılmıştır.

el-Leys şöyle demiştir:

"Dumansız ateş”ten kasıt, şiddetli alevi bulunan yukarı doğru yükselen şule demektir. İbn Abbâs'tan rivâyete göre bu, ateşin üstündeki alev olup kırmizi, sarı ve yeşil renklerin birbirine karıştığı alevdir. Buna yakın bir açıklama Mücâhid'den nakledilmiştir. Hepsi de anlam İtibariyle birbirine yakındır.

Bir diğer açıklamaya göre; "Dumansız (diye meali verilen bu lâfız) alıkonulmamış, serbest bırakılmış herbir iş demektir. el-Müberred'in görüşü de buna yakındır. O şöyle demektedir: Bu alıkonulmayan, serbest bırakılmış ateş demektir. Ebû Ubeyde ve el-Hasen de şöyle demiştir: Bu, ateş karışımıdır. Bunun aslı karışıp çalkalanma halini anlatmak üzere kullanılan: köküdür. Rivâyet olunduğuna göre yüce Allah iki ayrı ateş yaratmış ve sonra bunların birini diğerine karıştırmış. Biri diğerini yiyip bitirmiştir. İşte Semûm ateşi budur, Allah İblis'i ondan yaratmıştır.

el-Kuşeyrî dedi ki:sözlükte, serbest yahut karışık anlamındadır. Kelime mef'ûl anlamında fail veznindedir. (Bu bakımdan) şanı yüce Allah'ın:

"Atılıp dökülen bir su" (et-Târık, 86/6) âyeti ile:

"Hoşnud kalınan bir yaşayış" (el-Hakka, 69/21) buyruklarına benzemektedir. Âyet; karışımlı, serbest bırakılmış demektir. el-Cevherî es-Sıhah'ta şöyle demektedir:

"Dumansız ateşten" cinnin kendisinden yaratıldığı dumansız ateş demektir.