5

Kendilerine Tevrat yükletilip sonra onu yüklenmeyenlerin hali, kocaman kitaplar taşıyan eşeğin hali gibidir. Allah'ın âyetlerini yalanlayan topluluğun misali ne kötüdür! Allah, zâlimler topluluğunu hidâyete iletmez.

Yüce Allah, Tevrat gereğince amel etmeyi terketmeleri ve Muhammed (sallallahü aleyhi ve sellem)'a îman etmemeleri üzerine yahudilerin benzediği örneği zikretmektedir.

"Kendilerine Tevrat yükletilip..." İbn Abbâs'tan rivâyete göre Tevrat'ın gereğince amel etmekle mükellef tutulup... demektir.

el-Cürcânî dedi ki: Bu ("yükletilme" anlamı verilen) lâfız kefalet" anlamına gelen "hamâlet'den gelmektedir. Tevrat'ın hükümlerine (uymayı) tekeffül edenler, demek olur.

"Kocaman kitaplar taşıyan eşeğin hali gibidir" âyetindeki:

"Kocaman kitap" demek olan; ın çoğuludur. (Ona bu ismin veriliş) sebebi ise okunması halinde manayı açığa çıkarmasıdır.

Meymun b. Mihran dedi ki; Eşek ise sırtında bulunan kocaman bir kitap mıdır, yoksa çöp müdür bilmez. İşte yahudiler de böyledir.

Bu âyet, bir kitabı taşıyan (öğrenen) kimsenin, onun anlamlarını öğrenmesi ve içinde bulunanı bilmesi gerektiğine dair Allah'ın bir uyarışıdır.

Böylelikle bunların hakkında sözkonusu olan yergi bu kimse hakkında da sözkonusu olmasın. Şair de şöyle demiştir:

"Bunlar koca kitapları taşırlar ama hiç bilmezler

Bunun iyisi hangisi diye, ancak develerin bildiği kadar.

Ömrüm hakkı için deve yüklerini alıp gittiğinde bilemez.

Yahut geri geldiğinde heybelerde ne var, diye,"

Bir kimse hadisi yazar fakat hadisin ne demek olduğunu anlamaz, üzerinde de düşünmez. Onlardan herhangi birisi de bir mesele hakkında soru sorulacak olursa, âdeta ilmî yazışmalarda bulunan bir kimseymişçesine oturur. Şair de şöyle demiştir:

"Şüphesiz ki taşıdıklarını bilmeyen raviler,

Tıpkı üzerinde beyaz boncuk taşıyan develer gibidir,

Ne boncuk develerin kendisini taşımasından faydalanır,

Ne de faydalanır develer taşıdıkları boncuklardan."

Münzir b. Said el-Bellûtî de -Allah'ın rahmeti üzerine olsun- bu beyitleri ne kadar güzel söylemiştir:

"İstediğin gibi seslen, bulursun yardım edecek;

Ve birtakım yükler bağla, bulursun bir eşek.

Üzerine koyduğun koca kitabları taşıyacak,

onu taşıyan sanki yük taşıyan bir eşek.

O koca kitapları taşır fakat bilemez,

İçindekiler doğru mudur, yanlış mıdır anlayamaz.

Sorulsa onlara, biz böyle rivâyet ettik, derler,

Ne yalan söyledik, ne de haddi aştık, diye iddia ederler.

Kalabalık esnasında küçülür büyükleri,

Çünkü o taklid etmiştir, cahil kimseleri."

"Sonra onu yüklenmeyenler" gereğince amel etmeyenler, demektir.

Ellerinde Tevrat bulunduğu halde gereğince amel etmeyen o kimseleri, yüce Allah, birtakım kitaplar taşıyan eşeğe benzetmektedir. Bu eşeğin eline, yükün ağırlığının dışında hiçbir fayda geçmez.

"Taşıyan" lâfzı hal olarak nasb konumundadır. Sıfat olarak cer konumunda olması da mümkündür. Çünkü eşek bayağı, adi bir varlık gibidir. Şair şöyle demiştir:

"Ben bana söven, dil uzatan bayağı ve adi kimsenin yanından geçer giderim..."

"Yalanlayan topluluğun misali ne kötüdür!" Onlara dair verdiğimiz misal ne kötüdür demektir. Muzaf hazfedilmiştir.

"Allah zâlimlerin topluluğunu" kâfir olacağım bildiği kimseleri

"hidayete iletmez."