16

"Onların arasında ay'ı bir nûr kılmış, güneşi de bir kandil yapmıştır?"

"Onların arasında" yani dünya semasında

"ay'ı bir nûr kılmış." Bu tabir "Temimoğulları bana geldi" yahut: "Ben Temimoğullarına gittim" demeye benzer. Halbuki maksat onların bir kısmıdır. Bu açıklamayı el-Ahfeş yapmıştır,

İbn Keysan dedi ki: Ay bu semalardan birisinde ise onların hepsinde anlamındadır. Kutrub da şöyle demiştir:

"Onların arasında" âyeti "onlarla birlikte" demektir. el-Kelbî de böyle açıklamıştır. Yani yüce Allah, gökleri ve yeri yaratmakla birlikte güneşi ve ay'ı da yaratmıştır. Dilbilginlerinin büyük çoğunluğu İmruu'l-Kays'ın:

"Son dönemlerini teşkil eden otuz aylık zaman içerisinde

Üç ayrı halde bulunan kimse rahat olabilir mi?"

Sözündeki " İçerisinde" lâfzının: " Beraber" anlamında olduğunu söylemişlerdir.

en-Nehhâs dedi ki: Ben el-Hasen b. Keysan'a bu âyet-i kerimeye dair soru sordum, o da şöyle dedi: Nahivcilerin cevabına göre eğer yüce Allah onu (ay'ı) o semalardan birisinde yaratmış ise, onların hepsinde yaratmış demektir. (Onların hepsinde yarattığını belirten ifade kullanılabilir.) Senin: -Kumaşlardan birisine alâmet koymuş olsan dahi-: O alâmeti i kumaşları bana ver, demene benzer. Bir diğer cevab da şudur: Rivâyet olunduğuna göre ay'ın yüzü semaya doğru bakar. Eğer semanın içine doğru bakıyor ise o vakit semaya bitişik demektir.

"Bir nûr" âyeti yeryüzündekilere bir nûr anlamındadır. Atâ: Göklerde ve yerde bulunanlara bir nurdur, diye açıklamıştır.

İbn Abbâs ve İbn Ömer de: Onun yüzü yeryüzündekileri aydınlatır. Öbür yüzü ise semadakileri aydınlatır, demişlerdir.

"Güneşi de bir kandil yapmıştır." Geçimleri için gerekli iş ve tasarruflarda bulunabilsinler diye yeryüzündekilere bir kandil kılmıştır. Semadakileri aydınlatması hususunda da az önce geçen iki görüş sözkonusudur. Bunu da el-Maverdî nakletmektedir.

el-Kuşeyrî'nin İbn Abbâs'tan naklettiğine göre güneşin yüzü göklerde, arkası ise yerdedir (dönüktür). Aksi de söylenmiştir. Abdullah b. Ömer'e: Güneşe ne oluyor ki bazen bizi kavuruyor, bazan da bize serin geliyor, diye sorulunca şu cevabı vermiş: Güneş yazın dördüncü semada, kışın ise yedinci semada Rahmânın Argının yakınındadır. Eğer dünya semasında olmuş olsaydı, hiçbir şey ona karşı dayanamazdı.