4

"Doğrusu bizim beyinsizimiz, Allah'a karşı aşırı yalan söylüyormuş.

"Doğrusu bizim beyinsizimiz, Allah'a karşı aşırı yalan söylüyormuş" âyetinde yer alan:

"Doğrusu" âyetindeki "he" zamiri iş ya da söze aittir. (İşin doğrusu yahut sözün doğrusu şu ki, demek olur. " ...muş"un ismi de kendi bünyesinde olup, ondan sonraki ifadeler onun haberidir. Bununla birlikte bu lâfzın zâid (fazladan) gelmiş olması da mümkündür.

Burada sözü edilen

"beyinsiz (sefih)" Mücahid, İbn Cureyc ve Katade'nin görüşüne göre, İblistir. Ebû Burde b. Ebi Mûsa da bunu Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)'dan rivâyet etmiştir. Kastın, cinlerin müşrikleri olduğu da söylenmiştir. Katade dedi ki: İnsanların beyinsizleri, yüce Allah'a isyan ettikleri gibi, cinlerin de beyinsizleri O'na isyan etmişlerdir.

"Aşırılık: Küfürde aşırıya gitmek" demektir. Ebû Malik: Bundan kasıt zulüm ve haksızlıktır, demiştir. el-Kelbî: O yalandır, demiştir. Bunun asıl anlamı ise uzak oluştur. O baktmdan bu lâfız ile adaletten uzak oluşundan dolayı zalimlik, doğruluktan uzaklığından dolayı da yalan hakkında kullanılabilir. Şair şöyle demiştir:

"Senin hakkında hüküm vermek üzere hakem tayin ettiklerinde

Her durumda sana haksızlık etmişlerdir.

Bu ise ancak senin yaşlandığın bir zamanda olmuştur."