9

"Hangi günahtan dolayı öldürüldü?" diye.

"Diri diri gömülen kız çocuğuna sorulduğu zaman: Hangi günahtan dolayı öldürüldü? diye" âyetindeki;

“Diri diri gömülen kız çocuğu" öldürülen kız çocuğu demektir ki; bu da canlı iken gömülen kız çocuğu anlamındadır. Ona bu İsmin veriliş sebebi, üzerine atılan topraktan dolayıdır. Bu toprak ona ölünceye kadar ağırlık verir. İşte şanı yüce Allah'ın:

"Onları koruması ona ağır gelmez." (el-Bakara, 2/255) âyetinde de bu anlamdaki lâfız kullunılmıştır. Mütemmim b. Nüveyre şöyle demiştir:

"Diri diri gömülür, dar bir geçitte kabre atılır,

Göbek bağına bağlanan şey yastığıdır, beşiğe konulmaz."

Araplar iki sebebten ötürü kız çocuklarını diri diri gömerlerdi. Birincisi, onlar: Melekler Allah'ın kızlarıdır, diyorlar, böylelikle kızları ona geri gönderiyorlardı. İkincisi ise, ya ihtiyaç ve fakirlik korkusu ile onları öldürüyorlardı yahut esir alınır ve köle edilirler diye korktuklarından dolayı öldürüyorlardı. Bu anlamdaki açıklamalar daha önce en-Nahl Sûresi'nde;

"Yoksa onu diri diri toprağa mı gömsün ?" (en-Nahl, 16/59) âyeti açıklanırken yeterli açıklamalarla geçmiş bulunmaktadır. Onların şeref sahibi olan soyluları ise, böyle bir şeye yanaşmazlar ve hatta engel olurlardı. O kadar ki el-Ferezdak bundan dolayı övünerek şöyle demiştir:

"Diri diri gömülenleri engelleyip de

Gömülmek durumunda olanları diriltip,

gömülmelerini engelleyen kişi de bizdendir."

Bu sözleriyle dedesi Sa'saa'yı kastetmektedir, Sa'saa diri diri gömülmek istenen kızları babalarından satın alıyordu. İslam geldiğinde diri diri gömülecek olan yetmiş tane kızı hayatta tutmuş idi,

İbn Abbâs dedi ki: Cahiliye döneminde bir kadın hamile kaldı mı bir çukur kazar ve bu çukurun başında doğumunu yapardı. Kız çocuğu doğurursa onu çukura atar ve üzerini toprakla örterdi. Erkek doğurursa onu alıkoyardı. Recez vezninde şairin şu beyiti de bu kabildendir:

"Doğduğu zaman onu "ölecek" diye adlandırdım

Kabir ise çok sağlam ve vakur bir dünürdür."

Vakur" demektir. Bu kelime vezin itibariyle "fissîk" gibidir. Filan kişi insanların en vakurudur" Bu, ne kadar da vakurdur" denilir. Bu açıklamalar el-Ferrâ'dan nakledilmiştir.

Katade dedi ki: Cahiliye dönemi insanlarından herhangi bir kimse, kız çocuğunu öldürüyor, buna karşılık köpeğini besliyordu. Bu tutumları dolayısıyla yüce Allah onlara sitem etmekte ve: "Diri diri gömülen kız çocuğuna sorulduğu zaman...." âyeti ile onları tehdit etmektedir.

Ömer, yüce Allah'ın:

"Diri diri gömülen kız çocuğuna sorulduğu zaman" âyeti hakkında söyle dedi: Kays b. Âsım, Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)'a gelerek: Ey Allah'ın Rasülü dedi. Ben cahiliye döneminde sekiz kızımı diri diri gömdüm. Peygamber: "Onların herbirisinin yerine bir köle azad et." dedi. Kays: Ey Allah'ın Rasûlü ben deve sahibi bir kimseyim deyince, şöyle buyurdu: "Arzu edersen onlardan herbirisi için bir deve hediye kurbanı olarak gönder, dedi." Bezzâr, Müsned, I, 355; Taberânî, Kebir, XVIII, 337; Heysemi, Mecmâ, VII, 134

Yüce Allah'ın:

"Sorulduğu zaman" âyeti, diri diri gömülen kız çocuğuna, onu öldüren kimseye azar olmak üzere soru sorulduğu zaman demektir. Başkası tarafından dövülmüş bir çucuğa: Sana niye vuruldu, Senin günahın nedir? demeye benzer.

el-Hasen dedi ki: Yüce Allah, onun katilini azarlamayı murad etmiştir. Çünkü o, günahsız yere öldürülmüştür.

İbn Eşlem dedi ki: O hangi günahtan ötürü vuruldu, demektir. Çünkü onlar böyleler)ni dövüyorlardı da,

İlim ehlinden bazıları

"sorulduğu zaman" âyetini "istendiği zaman" diye açıklamıştır. Bununla maktulün kanı istendiği gibi, onun da (öldürülmesinin sebebi sorulup) isteneceğini anlamış gibidir. Bu yorumu yapan kişi şöyle demiştir: Bu âyet, yüce Allah'ın:

"Allah'a verilen söz ise sorulur." (el-Ahzab, 33/15) âyetine benzemektedir ki (gereğinin yerine getirilmesi) istenir, demektir. Sanki bu kız çocuğu onlardan istenmiş de, çocuklarınız nerede? diye sorulmuş gibidir.

ed-Dahhak ve Ebû'd-Duha'nın rivâyetine göre, Cabir b. Zeyd ile Ebû Salih: diri diri gömülen kız çocuğu sorduğu zaman'" diye okumuşlardır. Kız çocuğu babasına asılacak ve: Hangi günahtan dolayı beni öldürdün, diye soracaktır. Fakat onun ileri sürecek hiçbir mazereti bulunmayacaktır. Bu açıklamayı İbn Abbâs yapmıştır. O da: "Diri diri gömülen kız çocuğu sorduğu zaman" diye okumuştur. Ubey'in Mushaf'ında da bu böyledir.

İkrime, İbn Abbâs'tan, o Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)'dan şöyle dediğini rivâyet etmektedir: "Çocuğunu öldüren kadın, kıyâmet gününde çocuğu memelerine asılmış, kanlarına bulanmış olarak gelecek ve Rabbim. bu benim annemdir, bu beni öldürdü diyecek."  

Birinci görüş, Cumhûrun kabul ettiği görüştür ve bu da yüce Allah'ın Îsa (aleyhisselâm)'a -kendisini ilâh edinmiş olanlara azarlamak ve onlara sitem etmek üzere- söyleyeceği:

"İnsanlara ... sen mi söyledin?" (el-Mâide, 5/116) âyetine benzemektedir. İşte diri diri gömülen kız çocuğuna da sorulacak, bu soru, onu diri diri gömene bir azar mahiyetindedir ve bu. neden öldürüldüğüne dair soru sorulmasından daha beliğdir. Çünkü öldürülmesi ancak bir günah dolayısıyla doğru olabilirdi. Peki bunu gerektiren günahı ne idi? Onun günahı olmadığı açıkça ortada olduğuna göre, böyle bir iş daha büyük bir belâ ve onu öldürene karşı delil daha açık seçiktir. Doğrusunu en iyi bilen Allah'tır.

"Öldürüldü" anlamındaki âyet ("te" harfi) şeddeli olarak: diye de okunmuştur. Bu âyette müşriklerin çocuklarının azâb edilmeyeceklerine ve günahsız azâbın hakedilmeyeceğine dair açık bir delil de bulunmaktadır.