6

Ey insan! O kerim Rabbine karşı seni aldatan nedir?

"Ey insan" âyeti ile yüce Allah, ölümden sonra dirilişi inkar edenlere hitab etmektedir.

İbn Abbâs dedi ki: Burada

"insan" el-Velid b. el-Muğire'dir. İkrime, Ubey b: Haleftir, demiştir. Âyetin Ebû’l-Esed b. Kelede el-Cumahî hakkında indiği de söylenmiştir.

Yine İbn Abbâs'tan nakledildiğine göre, bu âyeti o şöyle açıklamıştır:

"O kerim" seni cezalandırmayan

"Rabbine karşı seni aldatan nedir?" Seni ne aldattı da sonunda küfre saptın?

Katade dedi ki: Onu kendisine musallat olan şeytanı aldattı, el-Hasen: Onu o pis ve murdar şeytanı aldattı, diye açıklamışlardır.

Ahmaklığı ve cehaleti, diye de açıklanmıştır. Bunu el-Hasen, Ömer (radıyallahü anh)'dan rivâyet etmiştir.

Galib el-Haneff de şöyle demektedir: Rasûlullah (sallallahü aleyhi ve sellem): "Ey insan! O kerim Rabbine karşı seni aldatan nedir?" âyetini okuyunca: "Onu cahillik aldattı" diye buyurdu İbn Kesîr, Tefsir, IV, 482 -Ahdullah b. Ömer'in sözü olarak-; Süyûtî, ed-Dürru’l-Mensûr, VIII, 439 -Ömer (radıyallahü anh)in sözü olarak.

Salih b. Mismar dedi ki: Bize ulaştığına göre Rasûlullah (sallallahü aleyhi ve sellem):

"Ey insan! O kerim Rabbine karşı seni aldatan nedir?" âyetini okudu ve: "Onu cahilliği aldattı" diye buyurdu Süyûtî, aynı yer

Ömer (radıyallahü anh) dedi ki: Nitekim yüce Allah:

"Çünkü o çok zalim ve çok cahildir" (el-Ahzab, 33/73) diye buyurmaktadır.

Onu Allah'ın affediciliği aldattı, çünkü Allah işin başında onu cezalandırmadı, diye de açıklanmıştır.

İbrahim b. el-Eş'as dedi ki: Fudayl b. İyad'a şöyle denildi: Yüce Allah, kıyâmet gününde seni huzuruna getirecek olup da:

"O kerim Rabbine karşı seni aldatan nedir?" diye sorsa ne söyleyeceksin? O şöyle dedi: Beni Senin sarkıtılmış perdelerin aldattı, çünkü Kerîm olan, Settâr olanın kendisidir. İbnu's-Semmâk bu anlamı nazını haline dökerek şöyle demiştir:

"Ey günahını gizleyen kişi. utanmıyor musun?

Tenhada sen yalnızken Allah senin ikincilidir.

Rabbinin mühlet vermesi aldattı seni

Sen günah işleyip durdukça onun örtmesi de."

Zünnûn el-Mısri dedi ki; Allah'ın setri altında olup da aldanış içerisinde olan ve bunun farkında olmayan nice kimseler vardır!

Ebû Bekr b. Tahir el-Ebheri de şu beyitleri söylemiştir:

"Ey kendini beğenmekte ve (günah vadisinde) serserice dolaşmakta aşırıya giden,

Bu halinde uzun kalışı kendisini aldatan!

Allah sana mühlet verdi, sen de O'na savaş açtın

O'na isyan etmenin akıbetinden korkmaksızın."

Ali (radıyallahü anh)'dan gelen rivâyete göre o, bir kölesini defalarca çağırdığı halde kendisine: Buyur dememiş. Bunun üzerine kalkıp bakınca kapıda olduğunu görmüş. Ne oluyor sana, niye bana cevab vermedin? diye sorunca, şu cevabı vermiş: Çünkü ben senin affediciliğine güveniyorum, cezalandırmayacağından eminim. Ali (radıyallahü anh) onun verdiği cevabı pek güzel bulmuş ve bunun üzerine onu azad etmiş.

Kimileri şöyle demektedir:

"Seni aldatan nedir?" Yani seni kandırıp da bu hususta seni yanlış kanaate ne sürükledi de sonunda görevlerini ihmal ettin, yerine getirmedin?

İbn Mes’ûd dedi ki: Kıyâmet gününde aranızdan Rabbi ile başbaşa kalmayacak hiçbir kimse yoktur. Rabbi ona: Ey Âdemoğlu benim hakkımda seni ne aldattı? Ey Âdemoğlu, bildiğinin gereği olarak neler yaptın? Ey Âdemoğlu, gönderdiğim peygamberlere ne cevab verdin? diye soracak.