6

Ey insan! Gerçekten sen Rabbine doğru durmadan çalışıp çabalayacaksın. Sonunda O'na kavuşacaksın.

"Ey insan! Gerçekten sen Rabbine doğru durmadan çalışıp, çabalayacaksın." âyetinde

"insan" ile kastedilen insan cinsidir. Ey Âdemoğlu, demektir. Said de Katade'den böylece rivâyet etmiştir; Ey Âdemoğlu, senin çalışman hiç şüphesiz çok zayıftır. O bakımdan her kim çalışıp çabalamasının Allah'a itaat yolunda olmasını istiyorsa, bunu yapıversin; fakat ancak Allah'tan aldığı kuvvet ile bunu yapabilir.

"insan'ın" muayyen bir kimse olduğu da söylenmiştir. Mukâtil dedi ki: Bununla el-Esved b. Abdi'l-Esed'i kastetmektedir, Ubey b. Halefin kastedildiği de söylenir, bütün kâfirlerin kastedildiği de söylenir: Ey kâfir sen ... çalışıp, çabalamaktasın.

Arap dilinde; “Kadh” Çalışıp, çabalamak"; amel etmek ve kazanmak demektir. İbn Mukbîl dedi ki:

"Zaman ancak iki defadır, onlardan birisinde

Ölürüm, diğerinde ise geçimimi arayarak çalışıp, çabalarım."

Bir başka şair de şöyle demiştir:

"Güzel herbir yaşantının güleryüzlülüğü geçip gitti,

Ve ben hayat için çalışıp çabalamaya ve yorulup didinmeye kaldım."

Burada; çalışmaya ... kaldım, demektir.

ed-Dahhak, İbn Abbâs'tan şöylece açıkladığını rivâyet etmektedir:

"Gerçekten sen Rabbine doğru durmadan çalışıp çabalamaktasın." Yani kesin ve kaçınılmaz olarak O'na döneceksin.

"Sonunda O'na" yani Rabbine

"kavuşacaksın."

Amelin ile karşılaşacaksın, diye de açıklanmıştır. el-Kutebi de şöylece açıklamıştır:

"Gerçekten sen... çalışıp çabalayacaksın." Yani Rabbine kavuşuncaya kadar geçimin için çalışacak, yorulacak, didineceksin.

Burada; "El-mulâkihi; Karşılaşmak", kavuşmak anlamındadır. Sen amelinle Rabbinin huzuruna çıkacaksın. Amel defterin ile karşılaşacaksın, diye de açıklanmıştır. Çünkü amel olup bitmiş olandır. Bundan dolayı da: "Kitabı sağ eline verilecek kimseye gelince" diye buyurulmuştur.