163

İlâhınız bir tek ilâhtır. O'ndan başka bir ilâh yoktur. O Rahmândır, Rahîmdir.

“İlâhınız bir tek ilâhtır.”

Yani, O ilâhliğinda-ulühiyetinde ferddir, bir tektir. İlâhlığmda O'nun ortağı, şeriki yoktur. Bu itibarla Allah'tan başkasının “İlâh” olarak adlarıdırılması doğru değildir.

“O'ndan başka bir ilâh yoktur.” Âyetin bu kısmıyla başta Allah'ın birliğini kesin ikrar ile bildiriyor. Diğer şeyleri ilâh olarak kabul edilmesini ve bir başka ilâh varlığını reddediyor ve bunun yalnızca kendisinin olduğunu tesbitle belirtiyor.

Âyetteki, (........) zamîri, (........) den bedel olarak merfûdur. Burada nasb câiz değildir. Çünkü bedel, ikinci amile itimad etmeye dayanır, ona delâlet eder. Nitekim âyetteki mana da buna dayanır. Eğer mansüb olarak kabul edilirse bu takdirde ilk amile dayanır.

“O Rahmân'dır, Rahîm'dir.” Bu ise merfûdur.

Yani nimetlerin hangi türü, aslı ve yan ürünleri varsa hepsini veren Allah'tır. Allah'tan başka böyle bir niteliğe sahip bir varlık asla yoktur. O'ndan başka olan şeyler ya nimet türünden olan şeylerdir veya kendilerine nimet verilenlerdir.

Bunun merfû' oluşu ya mübtedanın haberi olması itibariyledir. Ya da, (........) zamîrinden bedel olarak merfûdur. Yoksa sıfat olarak değil. Çünkü zamîr bir kelime vasfedilemez, nitelenemez.

Müşrikler bir tek ilâh konusunda şaşkınlık ve hayret duyunca, buna ilişkin olarak bir âyet ve mu'cize istediler. İşte bu âyetin iniş sebebi bu olaydır.