27

Şayet yeryüzündeki ağaçlar kalem, deniz de mürekkep olsa ve hatta buna yedi deniz daha eklense, yine Allah'ın sözleri yazmakla tükenmez. Şüphe yok ki Allah mutlak galip ve hikmet sâhibidir.

Ebû Amr ve Ebû yakub'a göre (.......) kelimesi (.......) nin ismi (.......) üzerine atfen mensûbtur. Merfû' hâlinde ise (.......) ve mamulünün mahalli üzerine atıftır.

Yani, ağaçların kalem olması, denizin de mürekkep olması sabit olsa ve buna yedi deniz de eklense, demektir. Ya da (.......) kelimesi mübteda olarak merfûdur. (.......) hâl içinde. O zamanda mana, denizler mürekkep olduğu hâlde ağaçlar da kalem olsa şeklindedir.

(.......) kavli (.......) şeklinde de okunmuştur. Sözün muktezası, “ağaçlar kalem ve denizler mürekkep olsa...” şeklinde söylenmesiydi. Fakat (.......) sözü “mürekkep” kelimesinin zikredilmesine ihtiyaç bırakmadı. Çünkü o, senin “mürekkebi artırdı ve mürekkep verdi” sözündeki gibidir.

Bu ifade en büyük denizi hokka menzilesine koydu. Yedi denizi de mürekkep dolu kıldı. Öyle ki, o (denizler) orada mürekkebini ebedî olarak kesintisizce döküyor. Mana şudur:

“Yeryüzünün ağaçları kalem olsa, deniz de yedi deniz ilavesiyle mürekkep olsa ve bu kalemlerle ve bu mürekkeple Allah'ın (celle celâlühü) kelimeleri yazılsa, kalemler ve mürekkep biter O'nun kelimeleri bitmez.”

Bu, O'nun (celle celâlühü) şu âyeti gibidir:

“De ki, şayet deniz, Rabbimin kelimeleri için mürekkep olsa, Rabbimin kelimeleri bitmeden deniz biter.” Kehf, 109.

Eğer:

- “(.......) sözünün ref hâlinin iki yönünden birinde hâl olduğunu söylüyorsun, halbuki onda hâl sâhibine dönen bir zamîr yok.” dersen; Derim ki:

- “Bu senin (.......) Ordu seçildiği hâlde geldim.'sökünde olduğu gibidir. Hükmü, zarfların hükmü gibi olan buna benzer nice haller vardır.”

“Ağaç” keümesini, tekil olarak zikretti. Çünkü burada “ağaç” cinsinin tafsili ve ağaç cinsinden hiçbirşey kalmamacasına tek tek ele alınması ve herbirinin kalem olarak yontulması murad edilmiştir. Azın çoğulu olduğu hâlde (.......) kelimesi, çoğun çoğulu olan (.......) kelimesi üzerine tercih edilmiştir. Çünkü onun manası, denizlerin yazmasıyla azın çoğulu olan kelimeler bile bitmiyorsa ya çoğun çoğulu olan kelimeler nasıl bitecek? Şüphe yok ki Allah'ı (celle celâlühü), hiçbirşey âciz bırakamaz. O'nun ilminden ve hikmetinden hiçbirşey dışarı çıkamaz. Dolayısıyla da O'nun kelimeleri ve hikmetleri bitip tükenmez.