11

Onlar: “Rabbimiz! Bizi iki defa öldürdün, iki defa dirilttin. Biz de günahlarınıızı itiraf ettik. Bir daha (bu ateşten) çıkmaya yol var mı?” derler.

“Bizi iki defa öldürdün, iki defa diriltin.”

Yani iki öldürmeyle ve iki diriltmeyle. Ya da iki ölümle ve iki hayatla, demektir. İki öldürmeyle, onların önce ölü olarak yaratılmalarını sonra da ecelleri geldiğinde öldürülmelerini kastetmiştir. Ölü olarak yaratılmalarının (.......) olarak adlarıdırılması doğrudur. “Sivrisineğin cismini küçülten, fiilin cismini büyülten zâtı teşbih ederim.” denilmesinin doğru olduğu gibi. Orada büyülttü sözünden küçülttüye, küçülttü sözünden büyülttüye doğru bir nakil söz konusu değildir. Bunun sebebi de büyüklüğün ve küçüklüğün yapılmış tek bir şeyde câiz olmasıdır. Yapan kişi câiz olandan birinci seçtiğinde yapılan şeyi câiz olan diğerinden değiştirmiş olur. Onu değiştirmesi, onu ondan nakletmesi gibidir. İki diriltme ile de birinci diriltilişin dünyada, ikinci diriltilişin diriliş gününde olduğunu kastetmiştir. Buna:

“Sizler ölü idiniz sizi diriltti, sonra sizi öldürdü, sonra sizi (tekrar) diriltti” Bakara, 28. âyeti delalet etmektedir.

Denildi ki: “Birinci ölüm dünyadadır. İkincisi ise sual için diriltildikten sonra kabirdedir.”

Birinci diriltme, ölümden sonra sual için kabirdeki diriltmedir, ikincisi ise diriliş (günü) için olandır.

“Günahlarınıızı itiraf ettik.” öldürme ve diriltme fiillerinin, üzerlerinde tekerrür ettiğini gördüklerinde Allah'ın (celle celâlühü), sıfırdan yaratmaya kâdir olduğu gibi tekrar yaratmaya da kâdir olduğunu bildiler. Diriliğin inkarı ile ilgili işledikleri günahları ve ona tabi olan diğer isyanlarını itiraf ettiler. “Bu ateşten çıkmaya yol var mı?” dediler.

Yani,'Er ya da geç kurtulmamız için herhangi bir kesin çıkış yolu var mı?'dediler. Ya da ümitsizlik bundan başkası için meydana gelmiştir. O da, çıkış da yoktur, çıkışa yol da. Bu kendilerine ümitsizlik galebe çalmış kişilerin sözüdür. Bunu şaşkınlık içinde söylerler. Bu sebepten dolayı da cevap buna göre gelmiştir. O da şudur: