17

Sonra da (o sarp yokuşu aşıp geçerken) îman edenlerden, birbirine sabr(u sebat)ı tavsiye, (halka) merhameti tavsiye edenlerden olmaktır.

Şunu kastediyor: Bu ihsan ve nimetlere köle azad etmek, ya da yetimleri ve miskinleri yedirmek gibi, sâlih amellerle şükretmedi. Daha sonra her taatin aslı ve her hayrın esası olan imanla da şükretmedi. Bilâkis küfranı nimet etti ve nimet vereni inkâr etti. Mana şudur:

“Bu şekilde olan bir infak Allah katında makbul ve faydalıdır. Yığın yığın malını riya ve böbürlenme için sarf etmesi değil.”

Fasih kelamda (.......), ((.......) gibi) mükerrer olması dışında mazi fiille birlikte çok az kullanılır. (Burada (.......) şeklinde bir kez kullanılmıştır. Ancak) o sarp yokuşa saldırmayı üç şeyle tefsîr ettiğinde (.......) yı üç defa tekrar etmiş gibi olmuştur. Takdiri şudur:

“Ne köle azad etti, ne fakiri yedirdi ne de îman etti.”

(.......) îktiham; şiddet ve zorlukla giriş ve haddi tecavüz ediş demektir.

(.......); şiddet demektir. Onda meşakkatin zahmetinin çekilişi ve nefis mücahedesi olduğundan dolayı sâlih amel sarp bir yokuşa, onu işlemek de ona saldırmaya benzetilmiştir. Hasen'dan şöyle nakledilmiştir:

“Vallahi sarp yokuş; düşmanı şeytan olduğu hâlde insanın, nefsine ve hevasına karşı mücahedesinin şiddetliliğidir.”

(.......) sözüyle kast olunan; ona saldırma ve hücumun ne olduğudur. Manası; “Şüphesiz ki sen, onun, nefse verdiği zorluğu, onun mahiyetini ve onun Allah (celle celâlühü) katındaki karşılığının mahiyetini bilmiyorsun” , şeklindedir. Kölenin azad edilmesi; onun kölelikten kurtarılması ve ona kendisini azad edecek mal hususunda yardım edilişidir.

Mekke kırâat ekolü, Ebû Amr ve Ali'ye göre (.......) den bedel olmak üzere (.......) şeklindedir.

“Bu sarp yokuşun ne olduğunu sana hangi şey bildirdi?” âyeti de mutarız cümlesidir. Diğerlerine göre ise, o yokuşa saldırma; köle azad etme ve yemek yedirme manası üzere (.......) şeklindedir.

(.......): açlık. (.......): yakınlık, (.......): fakirlik, demektir.

(.......) vezninde gelmişlerdir.

(.......): (kişi) acıktığında kullanılan (.......) fiilindendir.

(.......): nesep hususunda kullanılan (.......) fıilindendir. “faları benim yakınımdır, akrabamdır” denir.

(.......): Kişi fakir muhtaç duruma düştüğünde kullanılan (.......) fıilindendir. Manası; “Toprağa yapıştt Dolayısıyla onun sığınağı çöplüklerdir.”

Onun, “açlık sâhibi” olarak nitelendirilmesi “yorucu üzüntü” sözünde olduğu gibidir. Bu da (.......) demektir.

“Sonra da îman edenlerden olmak.” sözünün manası ise; îman üzere devam edenlerden olmak, demektir. (.......) nin (.......) manasına olduğu da söylenmiştir. Yine o imanın son nefese kadar devamlıliği dolayısıyla, ayrıca rütbe ve fazilet hususunda, köle azad etmekten ve sadaka vermekten farklı olduğu için (.......) ile getirilmiştir. Îmanın vakit itibanyla sonradan olduğunu ifade etmek için değil. Zira îman başkalanndan öncedir. Ameli sâlih de ancak onunla makbul olur.

“Birbirlerine sabrı tavsiye, merhameti tavsiye edenlerden olmaktır.” Günahlardan kaçınmak taatlara devam etmek ve müptela kılındığı zorluklara karşı dayanmak hususunda birbirlerine sabn tavsiye ve aralarındaki hususlarda merhametli olmayı tavsiye edenlerden olmaktır.