7

Kâfirler, öldükten sonra asla diriltilmeyeceklerini iddia ettiler.

Ayette geçen ”zeame" fiilinin mastarı olan ”za'm", bildiğini iddia etmek demektir. Bu ifadede kâfirlerin vardıkları yargının, onların iddiasından başka senedinin olmadığını bildirmektedir. ”Küfredenler"den maksat, kureyş kâfirleridir. Yani onlar, öldükten sonra bir daha asla diriltilmeyeceklerini, kabirlerinden çıkartılmayacaklarını zan ve iddia ettiler.

Süreyh şöyle der: ”Her şeyin bir künyesi var, yalanın künyesi de’zeamu dur."

Hem İslâmdan önce, hem de İslâmdan sonra yaşayanlardan birisi, oğluna: ”Bana lügatından zeame ve sevfe (gelecek zaman için kullanılan edat)'yi hibe et" yani onları lügatından çıkar, kullanma demiştir.

Kişinin konuşmasında ”zam" ve benzeri kelimeleri kullanması kötü görülmüştür. O, işittiği her şeyi konuşmaktır. Yalan olarak da bu yeter. Konuşmak istediği zaman, kesin olan şeyi konuşsun, şüpheli olanı değil. Bundan dolayı duyduğu her şeyi konuşmaktan arınır. Böylece yalandan korunmuş olur.

Onların yok saydıkları bir şeyi ispat etmek suretiyle onların iddialarını iptal ve red için

de ki: ’Hayır, diriltileceksiniz. ”Hayır" anlamına gelen ”belâ" kelimesi, kendisinden önceki olumsuz cümleyi olumlu hale getirmek için kullanılır.

Rabbime yemin ederim ki hesaba çekilmek ve yaptıklarımz sebebiyle cezalandırılmak için

mutlaka diriltileceksiniz. Bu cümlede öldükten sonra diri İtilmen in gerçekliği iki açıdan te'kid edilmektedir:

Birincisi, ”ve Rabbî - Rabbime yemin ederim ki" sözüdür. Bu yeminin burada seçilişi, öldükten sonra diriltmekte, bilgisinin tamamını ifade eden Rab liginin yüceliğini açığa çıkarmak ve açık olan cismânî nimetlerle terbiyesinin devamım tercih olsa gerektir.

İkincisi de: Arapçada pekiştirme takılarıyla te'kid edilmiş olan ”letüb'asünne-mutlaka diriltilecekler" cümlesidir. Bu, daha önce geçen yeminin cevabıdır. Yemini kuvvetlendirmede kullanılan ”lam" harfi ile te'kid edilmiştir.

Sonra da yaptıklarınız size mutlaka haber verilecektir. ”Sonra" anlamındaki ”sümme" kelimesinin kullanılışı, kıyamet gününün uzunluğundan dolayı sürenin acele olmadığına delâlet içindir. Müşrikler öldükten sonra dirilmeyi inkâr ettikleri gibi, peygamberliği de inkâr etmelerine rağmen, haberin yeminle ifade edilmesinin faydası, onların iddialarım şiddetle ve kuvvetle iptal içindir. Ta ki Allah'ın kendisi için insaf takdir ettiği kimse etkilensin, insaf takdir buyurmayıp da tümüyle mahrum olanlara karşı da hüccet güçlü olsun.

Bu, öldükten sonra dirilmek ve cezalandırmak,

Allah'a göre kolaydır.' Çünkü kendisi tam kudrete haizdir.