4

Sonra gözünü iki kere daha çevir. Orada bir kusur ve ayıp görebilmek için tekrar tekrar bak. Buradaki ”iki kere" den maksat, tekrar tekrar bakmaya işarettir. Yoksa iki defa bakmak değildir maksat. Bu, çok karşılık vermek maksadıyla söylenen ”Lebbeyke ve sa'deyke" sözlerine benzer. Böyle denilmesinin sebebi şudur: Aşağıda gelecek olan bıkkınlık ve yorgunluk iki sefer bakmayla meydana gelmez. Öyleyse mana şudur: Sen ne kadar çok olursa olsun defalarca baksan onda bir kusur göremezsin.

Hasan Basıl şöyle demiştir: ”Sen kıyamete kadar oraya tekrar tekrar baksan hiçbir çatlak göremezsin."

Netice şu: Oraya tekrar tekrar bakılması ve fikir gezintisi yapılması bıkkınlık ve yorgunluktan başka hiçbir şey vermez.

O göz sana, âciz ve bitkin halde, aradığı eksiklik ve ayıbı bulmaktan âciz ve uzak bir halde

dönecektir. Sanki bu işten aşağılanarak ve küçümsenerek kovulmuştur.

"Aciz" diye tercemc ettiğimiz ”hâsien" kelimesi ile ilgili olarak Râğıb el-Isfehanî şöyle der: ”Has'ül-basar, acizlikten dolayı gözün büzülmesidir." Kamus'ta da bu kelime: ”Uzaklaştırılan, yaklaşmasına izin verilmeyen..." şeklinde izah edilmiştir.

"Bitkin" diye terceme ettiğimizn ”hasır" kelimesi de çok bakmaktan ve uzun uzun tekrarlamaktan dolayı yoruldu, son derece âciz kaldı manasınadır.

Huccetu'l-İslâm Gazali şöyle der: ”Mümkinât içerisinde bu varlıktan daha üstünü yoktur. Nitekim Allahü teâlâ  bir âyette şöyle buyurmuştur: ”O da: ’Bizim Rabbimiz her şeye hilkatini veren, sonra da hidayete yöneltendir,' dedi" (Tâhâ: 50)