90

«Muhakkak ki Allah, adaleti, iyilik yapmayı, yakınlara bakmayı emreder. Hayâsızlığı, fenalığı ve taşkınlığı yasaklar. İyice dinleyip tutasınız diye öğüt verir.»

Allahü teâlâ kullarının iki cihan saadetini kazanmaları için, onlara adaleti emretmiştir. Adalet, kelime-i tevhiddir. Bunun zıddı ise kelime-i şirk olup küfür ve zulümdür. Sonra birbirlerine karşı iyilik yapmayı emretmiştir. Yüce Allah kullarına ihsanla muamele edip suçlarını bağışlar, emirlerine itaat edenlerin günahlarını affeder. İhsan, Yüce Mevlâ'nın şâmndandır. Bundan dolayı kullarının da birbirlerine karşı ihsanla muamele etmelerini emretmiştir. Sonra da sıla-i rahmi ve akrabaya yardımı emretmiştir. Bu üç husus fertlerin toplumların, huzurunu, sükûnunu, bekasım, yükselmesini, kuvvetlenmesini temin eder. Bu hasletlerden yoksun olan toplumlar ve fertler eninde-sonunda yıkılmaya, yok olmaya mahkûmdurlar. Yüce Hâ-Ak ailelerin ve toplumların ahlâklarının bozulmasına, yıkılmasına ve yok olmasına sebep olan zinayı, fenalığı ve taşkınlığı yasaklamıştır.

Zina, âyette hayâsızlık olarak vasıflandırılmış olup, ahlâkın bozulmasına, ailelerin yıkılmasına, toplumun temelden sarsılmasına, nesillerin dejenere olmasına, asaletin bozulmasına, ana, baba arasındaki sevgi ve bağlılığın yok olmasına sebep olan en kötü bir illettir. Âyette geçen münker ise, fenalıktır. Fenalık Allahü teâlâ'nın yasaklamış olduğu şeylerdir. Bunlar da, içki, kumar, yalan, hırsızlık, dolandırıcılık, faiz, adam öldürme ve benzeri olan şeylerdir.

Âyette geçen bağy kelimesi ise, taşkınlıktır. Taşkınlık, kibir ve büyüklenmedir. Bu da en kötü bir illettir. Büyük sadece Yüce Allah'tır, O'ndan başka büyük yoktur. Tekebbür şeytanın sıfatıdır, mü’mine asla yakışmaz. Mü’mine yakışan tevazudur, alçak gönüllülüktür, vakardır. Hem insan eşref-i mahlûktur, yaratılanların en üstünü ve en hayırlısıdır. Onun şanına tekebbür yakışmaz. Aileleri ve toplumları temelinden yıkacak olan bu üç illeti Allahü teâlâ yasaklamış tır. Bu âyet-i celîlede insanların huzur ve saadeti için üç şeyin yapılması ve üç şeyin de yapılmaması emredilmiştir. Bu emir ve yasağa uyanlar kurtuluşa, uymayanlar ise felâkete uğrayacaklardır. Allah, iyice dinleyip tutasınız diye size böyle öğüt verir. Yüce Hâlık bunu şöyle beyan ediyor: «Muhakkak ki Allah, adaleti, iyilik yapmayı, yakınlara bakmayı emreder. Hayasızlığı, fenalığı ve taşkınlığı yasaklar. İyice dinleyip tutasınız diye öğüt verir.»