5

Yemin olsun fecre, on geceye, her çift ve tek'e, gelip geçtiği zaman geceye. Şimdi bunda akıl sahibi için bir yemin var mı? (akıl sahibi için bunların her biri yemine değmez mi?)

Âyette geçen "Fecr" kelimesinden maksat, Abdullah b. Abbas'tan nakledilen bir Rivâyete göre "Gündüz"dür. Diğer bir Rivâyete göre "Sabah namazı"dır. İkrime'den nakledilen başka bir riyaveye göre ise "Sabah vakti"dir.

Hazret-i Ali, Mücahid ve Süddi'nin de fecr kelimesini, sabah vakti olarak izah ettikleri nakledilmektedir.

Âyette geçen "On gece"den maksat, Abdullah b. Abbas, Abdullah b. Zü-beyr, Mesruk, İkrime, Mücahid, Katade, Dehhak ve İbn-i Zeyd'e göre Zilhicce ayının ilk on gecesidir.

Diğer bir kısım âimlere göre ise Muharrem ayının ilk on gecesidir.

Taberi, Cabir b. Abdullah'tan nakledilen şu hadisi de delil göstererek bu ilk on geceden maksadın Zilhicce ayının ilk on gecesi olduğunu söylemiştir. Cabir b. Abdullah, Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)in şöyle buyurduğunu Rivâyet ediyor:

"On gece, kurban bayramının on gecesidir. Tek olan Arefe günüdür. Çift olan ela bayram günüdür." Ahmed b. Hanbel, Müsned, C.3, S.327

Arefe günü, Zilhicce ayının dokuzuncu günü olduğundan ona "Tek" bayram da Zilhicce'nin onuncu günü olduğundan ona da "Çift" ismi verildiği rivâyet edilmektedir.

Âyette geçen "Her çift ve tek" ifadesinden neyin kasdedildiği hakkında müfessirler ayrıca çeşitli izahlarda bulunmuşlardır.

Abdullah b. Abbas, İkrime, Dehhak ve Katade'den nakledilen başka bir görüşe göre "Her çift"ten maksat, kurban bayramı günü "Tek"den maksat ise kurban bayramının birinci gününden sonra gelen üçüncü günüdür. Şu âyet-i kerime bu günlere işaret etmektedir: "Allah’ı sayılı günlerde zikredin. Kim, iki gün içinde acele edip dönerse ona bir günah yoktur. Kim de geri kalırsa ona da bir günah yoktur. Bu Allah’tan korkan içindir. O halde Allah’tan korkun ve bilin ki mutlaka onun huzurunda toplanacaksınız." Bakara Sûresi, 2/203

Abdulah b. Abbas, Mücahid ve Ebû Salih'ten nakledilen diğer bir görüşe göre "Her çift"ten maksat bütün yaratıklar, "Tek"ten maksat ise Allahü teâlâdır. Mücahid diyor ki: "Allah'ın yarattığı herşey çifttir. Gökler, yer, deniz, kara, ins, cin, güneş ve ay gibi. Allah ise tek'tir."

Hasan-ı Basri ve Mücahid'den nakledilen başka bir görüşe göre, her çift ve tek'ten maksat, yaratılan varlıklardır. Zira bunların bazıları çift bazıları tek'tir.

Katade, İmran b. Husayn, Rebi' b. Enes: "Her çift ve tek'ten maksat, vakit namazlarıdır." demişlerdir. Zira bu namazların sabah ve öğle gibi bazıları çift akşam gibi bazıları da tektir. İmran b. Husayn'dan rivâyet edilen şu garip hadis bu görüşe mesned teşkil etmektedir.. İmran b. İsam diyor ki:

"Resûlüllahtan her çift ve tek'in ne olduğu soruldu o da: "Bunlar namazdır. Namazların bazıları çift bazıları da tektir." buyurdu. Tirmizi, K. Tefsir el-Kur'an, Sûre: 89, Hadis no: 3342

Taberi, âyette zikredilen "Çift ve tek" kelimelerinin genel mana ifade ettiklerini, Allahü teâlânın, her çift ve tek'e yemin ettiğini, bunları belli bir şeye tahsis etmenin doğru olmadığını söylemekte ve bu ifadesiyle yukarıda bizzat kendisinin de Rivâyet ettiği hadislerin sıhhatıına güvenmediğini göstermektedir.

"Gelip geçtiği zaman geceye yemin olsun ki." âyetinde zikredilen "Ge-ce"den maksat, İkrime'ye göre Hac esnasında akşam namazı ile yatsı namazının birleştirilerek kılındığı Müzdelife gecesidir.

Allahü teâlâ bu âyet-i kerimelerde Hac ve namaz gibi bir kısım ibadetlere ve bu ibadetlerin yapıldığı vakitlere yemin etmiş, kendisinden korkan kulları için bunların önem taşıdığını beyan etmiştir. Bundan sonra gelen âyetlerde de kendisine isyan eden kavimleri çok veciz bir şekilde beyan ederek şöyle buyurmuştur.