17

Yukarıdan bir su indirdi de vâdiler kendi mıkdarınca seyl oldu, seyl de yüze çıkan bir köpük yüklendi, bir ziynet veya bir meta' yapmak için ateşte üzerini körükledikleri madenlerden de onun gibi bir köpük vardır, İşte Allah, hakkile batılı böyle çarpıştırır, ammâ köpük atılır gider, nâsa menfeati olan ise Arzda kalır, işte Allah, emsali böyle darbeder

(.........) Semadan bir su indirdi (.........) de vadîler mikdarlarınca seyl oldu - boş maddeler feyzi hayat ile aktı

(.........) seyl de yüze gelen bir kef (köpük) yüklendi (.........) bir ziynet veya bir meta' yapmak maksadile ateşte üzerine ocak yaptıkları şeylerden de onun gibi kef olur -

Ya'ni Allahü teâlâ, sudan başka Arza altın gümüş bakır kalay ve saire gibi bir takım ma'denler de indirmiştir. İnsanlar bunları huliyyat veya kullanacak âlât ve edevat gibi emtiadan bir meta' yapmak maksadiyle eritmek ve tasfiye etmek için üzerlerine ocaklar yakarlar, ve onlar da Allahü teâlânın her birine tahsıs ettiği şeriat ve derecei hararette erir, su gibi mayi' haline gelirler. Seyl suyunda olduğu gibi bunlardan da bir kef hasıl olur. Binaenaleyh birbirine benzer iki kef bulunur ki, evvelkinde hiç insan sun'u bulunamadığı halde ikincisinde insanların sa'y-ü kasdı da bulunur. (.........) Allah, hakk ile hâtıle böyle mesel darbeder - böyle temsil ve tasvir yapar. (.........) imdi - ya'ni her iki meseldeki o köpük (.........) atılır gider -Ki, bâtıl böyledir. Hak cereyan ve galeyan ederken her ne kadar ba'zan yüze çıkarsa da nihayet köpük ve kef atılır söner gider. (.........) Amma insanlara nafı' olan (.........) Yerde meks eder kalır - su kısmen göllerde, havuzlarda kalır, kısmen yerin damarlarına nufuzeder, kuyular, pınarlar, ırmaklar olur. Süzülmüş ma'denler huliyyat veya emtia yapılır. Elden ele dolaşır, bir müddet insanlar onlardan intifa ederler ki, hak da böyledir. Semadan inen ve medarı hayat olan halıs su, Kur’ân’ın, vahyi hakkın temsilidir. Ki, bundan kesbi beşerin hiç dahli yoktur. Ocaklarda izabe olunan maadin de beşerin kesb-ü ictihadı ile istinbat ve te'lif olunan hak ma'lûmatın temsilidir. Ve bunların ikisi de esas ı'tibarile dadi haktır. (.........) Allah, böyle meseller darb eder. - Ve böyle bir çok hakıkatleri tavzıh eden güzel temsillerle de hakka da'vet eyler.