13

Kasem olsun ki, o onu bir deha da inişinde gördü.

Kasem olsun ki, o, onu bir de diğer inişte gördü -bir de gördüğü şedidül'kuvâ zûmirreyi ya'ni, hakıkî sureti ve bütün kuvâsı ve kuvveti ile kendini ta'lim eden Cibrîli bir de Mi'ractan inerken gördü, Burada Cibrîlin mertebesi Resulullahın mertebesinden geri kaldığına işaret olunmuştur.

Müfessirînin çoğu diyorlar ki, (.......) masdar binai merre olduğundan dolayı (.......) ma'nâsında zarfiyyet üzere mensubdur. Diğer bir kerre de bir inişte gördü demek olur. Sofî ve İbn-i Atıyye gibi ba'zıları da hal mevkıinde masdar olduğunu söylemişlerdir ki, inerken demek olur (.......) evvelkine göre (.......) nin sıfatı, diğer bir iniş, ikinciye göre de (.......) diğer bir kerre yâhud (.......) nin mef'uli mutlakı olarak (.......) diğer bir görüş demektir. Bu inişin Mi'rac gecesi olduğunda ittifak vardır. Ancak kimin inişi olduğu hakkında söz de vardır.

Ba'zıları Allahü teâlânın nüzulü demişlerdir.

Razî der ki, Allahü teâlâ hakkında hareket ve nüzul tesavvuru batıldır. Ma'nevî kurb ile nüzul ise rahmet ve fadl ile abdine yaklaşır da abd onu görmez. Onun için Musâ (.......) dedi ki, azamet ve celâl hicablarından ba'zısını izale et kuluna rahmet ve ifdal ile, yaklaş da seni göreyim demektir. Bir çokları Cibrîlin hakıkî sureti ile nüzulü demişlerdir. Lâkin, Cibrîl Sidrei müntehadan öte geçemediğine göre burada (.......) kaydi Cibrîlin nuzulü haline münasib olmaz. Zira Cibrîl bir iniş halinde Sidrei müntehanın yanında görülmek için oraya daha yüksekten inmiş olmak ıktiza eder. Bunun için biz (.......) olan Peygamberin Mi'racdan inişi ma'nâsına anlıyoruz.

Razî ve Nisaburînin kaydettikleri vechile Mi'rac haberlerinde vârid olduğuna göre mı'rac gecesi: Cibrîl (.......) = bir parmak ucu daha yaklaşsam muhakkak yanardım» dediği makamda Peygamberden geri kalıp Peygamber geçti, sonra ona avdet eyledi ki, bu iniştir. Bir de Resulullah namaz emrinde bir kaç kerreler inip çıkmış idi (.......) ta'biri bu i'tibar ile son inişi ifade etmiş olacağından daha ma'nâlı olmuş oluyor. Biz bu ma'nâda karar kılmak istiyoruz. Bunun hasılı şu oluyor: Resulullah Cibrîli necmi Kur’ân’ın her nüzulünde temessül ettiği suret ile görüyordu, hakıkî sureti ile de bir kerre Mi'racdan evvel gördü, o vakıt Cibrîl Resulullaha inmiş idi, bir kerre de Mi'racdan inerken gördü. Bunda Resulullah Cibrîle doğru iniyordu,

Cibrîl onu istikbal ediyordu.