HADÎD

Sûre-i Hadid denilen bu Sûrenin medenî olduğunu söyliyenler olmuş ise de cümhurun beyanına göre doğrusu mekkîdir. Maamafih İbn-i Atıyyenin tasrih ettiği vechile içinde medenî olan âyetler bulunduğunda da ıhtilâf yoktur.

Âyetleri - Yirmi dokuzdur.

Kelimeleri - Beş yüz kırk dörttür.

Harfleri - Bin dört yüz yetmiş dörttür.

Fasılası (.......) harfleridir.

Bu Sûre, evvelki Sûrenin âhirini bir tafsıl ile başlar. Şöyle ki, (.......)

1

Tesbih etmekte Allah’ı Göklerde ve yerdeki, o öyle azîz, öyle hakîmdir

Allah’ı yâhud Allah için tesbih etmekte -TESBİH, Allahü teâlâyı Cenabı akdesine lâyık olmıyan şâibelerden gerek itikaden, gerek kavlen ve gerek kalben tenzih etmek ve uzak tutmaktır. Takdis de böyledir. Bunlar esasen uzak gitmek ve uzaklaştırmak ma'nasından me'huzdur (.......) derler. Suda uzağa gitti demektir. (.......) da Arzda uzağa gitti ma'nasına gelir. (Sûre-i Bakarede (.......) âyetiyle Sûre-i İsranın başına bak).

(.......) de lâm ya (.......) gibi te'kid için ziyade kılınmış sıladır veya Allah için ma'nasına ta'lildir. (.......) Göklerde ve Yerde ne varsa hepsi -(.......) esas i'tibariyle ukalânın gayriye mahsus ise de (.......) bunlarda gerek cuz'iyyet ve gerek istıkrar suretiyle bulunanların hepsine şamil olur. Binaenaleyh gerek melâike ve mü'minîn gibi lisanı kal ile ve gerek sairleri gibi lisanı hal ile söyliyenlerin hepsi dahil olmak üzere mecaz bir ma'na murad olunmuştur. Çünkü mevcudat efradından her ferd imkân ve hudusu ve arzettiği nizamı san'at ile sanı' Tealânın noksandan münezzeh ve kemali azamet ile muttasıf olan vücudi subhanîsine delâlet etmektedir. Sûre-i İsrada (.......) âyetin bak (.......) tesbihin vechine işarettir.