6

Küfr edenler: gerek Ehli kitabdan olsun gerek müşriklerden muhakkak Cehennem ateşindedirler, orada muhalled kalacaklardır, onlardır bütün "şerrülberiyye"

(.......) Haberiniz olsun ki, küfr edenler -evvel ki, (.......) ahde mahmul olsa bile bu, sevk itibariyle istiğrak için küllî olmak ıktiza eder. Zira küfrün hukmünü beyan için kübrâ mevkıındedir. Ancak bu külliyyet o beyyine geldikten sonra küfr edenlere aid olmak üzere bunda da bir ahîd ma'nası yok değildir. Binaenaleyh şöyle demek olur: O beyyine geldikten sonra ona küfr eden bütün kâfirler (.......) gerek Ehli kitabdan olsun gerek Müşriklerden olsun (.......) hepsi muhalled olmak üzere Cehennem ateşindedirler.- Kıyamet günü Cehenneme gidecekler, onda muhalled kalacaklardır. Diğer bir ma'na ile küfür, Cehennemde hulûde sebeb olmak itibariyle aynî ateş hukmündedir. Bir de

denilmiştir ki, Onların bulundukları küfür ve measî hali hakikatte ayniyle ateştir. Bu neş'ette araz suretinde zuhur ederse de neş'eti uhrada o suretten çıkar hakikî sureti ile ateş olarak zuhur eder. Bu iki ma'naca onlar Dünyada Cehennem ateşinin içindedirler, Âhırette de onda muhalled olarak kalacaklardır demek olur. Bu hulûdün sebebi: Çünkü (.......) onlar -o sıfatla muttasıf olanlar, ya'ni o beyyine geldikten sonra ona küfredip tefrika çıkaranlar (.......) hep şerrülberiyyedirler- halkın en şerridirler, en şerrin yeri de Cehennem olmak gerektir.

BERİYYE, Nafi' ve İbn-i Zekvan «Berîe» okumuşlardır. Ki, ikisi de bir asıldandır. Halk ma'nasına (.......) den «feîle bima'na mef'ule» olarak bârînin mef'ulü olup halk ve halîka gibi bütün mahlûkata ıtlak edilir. Bilhassa beşerde de müteareftir. Ba'zıları hemzesiz Beriyye türab ma'nasına olan «Berâ» dan müştakk olarak topraktan yaradılan mahlûk demek olduğunu ve binaenaleyh berîe topraktan mahlûk olmıyan Melâikeye ve Cinne dahi şamil olursa da beriyyenin onlara şamil olmıyacağını ve bu suretle beşer ma'nasına olması daha yakın bulunduğunu söylemişlerdir. İki kıraete göre de ba'zıları burada bilhassa beşer ma'nasına olmasını tercih etmişler, sebeb olarak da umum mahlûkatın en şerri Şeytan olduğunu söylemişlerdir ki, karînei akliyye ile tahsıys demek olur. Lâkin buna da (.......) mucebince Munafıkların da diğer kâfirlerden daha şerr olduğu ileri sürülerek i'tiraz edilmiştir. Ve bundan dolayı murad mü'minlere nazaran kasrı izafîdir diye cevab verilmiş ise de bu münakaşelere hacet yoktur. Zira burada murad, küfrün asıl hukmi uhrevîsini beyan olduğu cihetle küfür sıfatında Munafıklarda Şeytan da bu umumda dahil olarak açık ve gizli

bütün kâfirler alel'umum mahlûkatın en şerridirler denilmek doğru olacağı gibi Şeytan mevzu'dan haric olarak gerek Ehli kitab ve gerek Müşriklerden mücahir veya münafık bütün kâfirler beşerin en şerridirler demek de doğrudur. Buna mukabil